Alþýðusamband Íslands
Nefndasvið Alþingis
Efnahags- og viðskiptanefnd
Smiðja, Tjarnargötu 9
101 Reykjavík
Reykjavík, 26. apríl 2024
Tilvísun: M202404-0214
Efni: Fjárfestingarkostir viðbótarlífeyrissparnaðar, frumvarp til laga um
breytingu á lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða,
nr. 129/1997, 916. mál 154. löggjafarþing - umsögn Alþýðusambands Íslands
Alþýðusamband Íslands setur fyrirvara við framlagningu frumvarps á þessum tímapunkti
og varar jafnframt almennt við þeim hugmyndum sem felast í áformum stjórnvalda.
Alþýðusamband Íslands skilaði áður umsögnum um málið á Samráðsgátt stjórnvalda. Lýsti
ASÍ andstöðu við málið ásamt því að bent var á samráðsleysi. Takmarkaðar breytingar
hafa orðið á því frumvarpi sem fjármála- og efnahagsráðherra leggur fyrir Alþingi og byggir
þessi umsögn ASÍ því á fyrri umsögnum.
Líkt og fram kemur í greinargerð frumvarps stendur yfir vinna við gerð grænbókar um
lífeyriskerfið sem fjármála- og efnahagsráðuneytið boðaði til. Starfshópurinn sem vinnur
að grænbók er skipaður aðilum vinnumarkaðar, fulltrúum lífeyrissjóða, ásamt
stjórnvöldum. Lýsa á stöðu lífeyriskerfisins, helstu áskorunum þess ásamt því að hvetja til
umræðu og lýsa framtíðarstefnumótun líkt og segir í skipunarbréfi. Í skipunarbréfi segir
einnig: „Horft er til þess að áframhaldandi samráð verði milli stjórnvalda og aðila
vinnumarkaðar sem snýr að hugsanlegum lagabreytingum[...]".
Breyting á hluta laga lífeyriskerfisins á meðan heildstæð rýni fer fram með breiðum hópi
hagsmunaaðila er afar óheppileg og dregur úr vægi yfirstandandi vinnu að grænbók. Sátt
um breytingar á hluta lífeyriskerfisins verður ekki eins rík og mætti vera gegnum vinnu
breiðs hóps hagsmunaaðila. Ekkert kemur fram í rökstuðningi sem réttlætir að taka þennan
þátt lífeyriskerfisins út fyrir heildarrýni í grænbók.
Halda verður til haga að stærri breytingar á lífeyrissjóðakerfinu eru að frumkvæði aðila
vinnumarkaðar og í sátt við þá. Mótframlag atvinnurekenda í viðbótarlífeyrissparnaði eru
kjarasamningsbundin réttindi sem aðilar vinnumarkaðar sömdu um. Samráð við aðila
vinnumarkað skortir í aðdraganda framlagningar frumvarpsins. Tilkynnt samráð var
einungis við sjálf stjórnvöld, eigendur viðbótarlífeyrissparnaðar og þá sem hagnast af
auknum umsýslu- og þóknunarkostnaði .
Viðbótarlífeyrissparnaður er valfrjáls sparnaður sem ráðstafað er í sjóð að eigin vali og eins
er val um fjárfestingarstefnu eða -leið. Eins og er stendur ekkert í vegi þess að
viðbótarlífeyrissparnaði sé ráðstafað að vild milli sjóða eða fjárfestingarstefna. Í áformum
er ekki að finna neitt um að eigendur viðbótarlífeyrissparnaðar verði betur settir þegar
kemur að töku lífeyris verði frumvarpið að lögum. Ásamt háfleygum en innihaldsrýrum
rökum um aukið valfrelsi eru aukin skilvirkni fjármálamarkaða og samkeppni þau einu sem
færð eru fyrir breytingunum sem frumvarpið felur í sér. Umtalsverð samkeppni er um
viðbótarlífeyrissparnað þar sem fjöldi sparnaðarkosta er á áttunda tug. Lífeyrissparnaður,
ALÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS • GUÐRÚNARTÚNI 1 • 105 REYKJAVÍK • SÍMI: 5 3 5 5 600 • ASI@ASI.IS • WWW. ASI.IS
mailto:ASI@ASI.IS
http://www.asi.is/
Alþýðusamband Íslands
bæði kjarasamnings- og lögbundinn skyldusparnaður og viðbótarlÍfeyrissparnaður sem
frumvarpið snýr að, er sparnaður til að tryggja afkomu á efri árum. Það er óvarlegt að
breyta reglum um sparnaðinn með annað Í huga svo sem skilvirkni fjármálamarkaðar og
seljanleika þar.
Með viðbótarlífeyrissparnaði getur launafólk lagt til hliðar fyrir efri árin og notið þeirra með
sparnaði umfram þann sem einungis fæst með skyldusparnaði lífeyris. Verði opnað fyrir
frekari aðkomu að ákvörðunum um einstakar fjárfestingar með sparnaðinum og
breytingum á fjárfestingarstefnu eru líkur á að óþörf áhætta skapist en jafnframt ljóst að
minna verður úr sparnaðinum vegna umsýslu- eða þóknunarkostnaðar. Í greinargerð með
frumvarpinu er vikið að kostnaði en þar segir: „Þá má ætla að ákvæði frumvarpsins sé til
þess fallið að vera kostnaðarsamari í umsýslu fyrir vörsluaðila en aðrar fjárfestingarleiðir
sem í boði eru."
Vakin skal athygli á að þess verður ekki vart að í samfélaginu sé uppi almenn krafa um
frelsi í fjárfestingarstefnum og aðkomu að eignastýringu með viðbótarlífeyrissparnað.
Hugmyndir í þá átt koma einkum þaðan sem þóknana- og umsýslukostnaður rynni fremur
en eigendum viðbótarlífeyrissparnaðar. Ætla mætti að þegar væri brugðist við almennu
ákalli um fjölbreyttari fjárfestingarstefnur. Sæju vörsluaðilar hag af auknu framboði sjóða
með fjölbreyttari fjárfestingarstefnur væri nú þegar keppst um að hýsa sparnaðinn með
síauknu framboði kosta viðbótarlífeyrissparnaðar.
Leggur ASÍ til að starfshópur um grænbók fái að ljúka vinnu áður en breytingar á kerfinu
verði að lögum. Alþýðusamband Íslands leggst gegn þeim áformum sem birtast í
áformaskjali bæði í ljósi vinnu vegna grænbókar og skorts á rökstuðningi fyrir þeim
breytingum á lífeyriskerfinu sem lagðar eru til.
Virðingarfyllst,
f.h. ASÍ
Þórir Gunnarsson
Hagfræðingur
ALÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS • GUÐRÚNARTÚNI 1 • 105 REYKJAVÍK • SÍMI: 5 3 5 5 600 • ASI@ASI.IS • WWW. ASI.IS
mailto:ASI@ASI.IS
http://www.asi.is/