Alþingi
Nefndarsvið
Austurstræti 8-10
150 Reykjavík
Reykjavík, 17. apríl 2024
154. löggjafarþing
Þingskjal 771 — 771. mál
Efni: Umsögn Siðmenntar um frumvarp til laga um dánaraðstoð
Siðmennt lýsir stuðningi við meginefni frumvarpsins. Dánaraðstoð sem veitt
er að vel yfirveguðu máli og undir samfélagslegu eftirliti er í fullu samræmi við
grunnstefnu samtakanna. Í Amsterdam-yfirlýsingu Alþjóðasamtaka
húmanista frá 2002 er lögð áhersla á „virði, reisn og sjálfsákvörðunarrétt“
hvers einstaklings, sem hafi rétt til „mesta mögulega frelsis“ - að því tilskildu
að það samþýðist frelsi annarra. Það er réttur allra „að móta líf sitt og gefa því
merkingu“.
Dauðinn er hluti lífsins, og grundvallarreglur um sjálfsákvörðunarrétt og reisn
eiga að gilda um lífslok rétt eins og um mannsævina sjálfa.
Málefni dánaraðstoðar hafa verið rædd fyrr og síðar á vettvangi Siðmenntar,
og samtökin hafa veitt alþingi jákvæða umsögn um fyrri þingmál af þessu
tagi, þingsályktunartillögurnar frá 2017, 2018 og 2020. Málið hefur þroskast í
almennri umræðu og ljóst er að lögleiðing dánaraðstoð nýtur nú víðtæks
stuðnings meðal þjóðarinnar.
Með ákvæðum í lögum um þetta efni, eða í reglugerð, verður að ganga
þannig frá málum að vilji viðkomandi sjúklings til dánaraðstoðar sé ótvíræður
og byggist á eigin aðstæðum en ekki einhvers konar þrýstingi ættingja eða
annarra nákominna, meintum eða raunverulegum. Með því væri létt
áhyggjum ákveðinna hópa gagnvart þessum umbótum, svo sem fatlaðs fólks.
Við endanlega smíð laga og reglugerða er sjálfsagt að hafa náið samráð við
samtök þeirra sem helst eiga hlut að máli í þessum efnum.
1
Án þess að taka afstöðu til einstakra atriða í frumvarpinu telur Siðmennt
æskilegt að athuga betur orðalag í 1. gr. frumvarpsins um „ómeðhöndlanlega
og óbærilega þjáningu“ sem skilyrði dánaraðstoðar. Okkur sýnist að fyrra
skilyrðið, um að sjúkdómurinn sé ólæknanlegur, ætti að vera nægilegt. Þegar
kemur að þessum erfiðu spurningum hljóta möguleikar til lífsgæða og
aðstæður til að halda mannlegri reisn að vega jafnþungt og jafnvel þyngra en
þær líkamlegu þjáningar sem um er að ræða.
Siðmennt gerir einnig athugasemd við ákvæði 4. gr. um að lækni sé heimilt
að skorast undan því að veita dánaraðstoð „stangist framkvæmd hennar á við
trúarleg eða siðferðileg viðhorf hans“. Ætla má að svipað ákvæði 14. gr. laga
um heilbrigðisstarfsmenn (34/2012) nægi að þessu leyti.
Siðmennt telur lagasetningu í framhaldi af þessu frumvarpi vera
framfaraskref í mannréttindamálum og lagalegum aðbúnaði dauðvona
sjúklinga.
Virðingarfyllst,
F.h. stjórnar Siðmenntar,
Formaður Siðmenntar - félags siðrænna húmanista á Íslandi
2