Minnisblað
Viðtakandi Umhverfis- og samgöngunefnd
Alþingis
Sendandi Innviðaráðuneytið
Dagsetning 16. apríl 2024
Málsnúmer IRN23111185
Tilgangur Til upplýsingar
Frumvarp til laga um breytingu á umferðarlögum (EES-reglur).
Hér á eftir er að ósk nefndarinnar að finna stutta samantekt til frekari skýringar á gildandi lagaumhverfi
hvað varðar viðurkenningu og innflutning skráningarskyldra ökutækja hér á landi.
Inngangur.
Samkvæmt 1. mgr. 69. gr. umferðarlaga skal ökutæki svo gert og við haldið að það megi nota án þess
að af því leiði hætta eða óþægindi fyrir aðra, skemmdir á vegi eða óþarfa hávaði eða mengun. Þá er
ráðherra sbr. 4. mgr. meðal annars falið að setja í reglugerð nánari kröfur á grundvelli
heildargerðarviðurkenningar ökutækis varðandi gerð, búnað og íhluti til þess að tryggja að hér á landi
séu einungis sett á markað ökutæki sem uppfylla kröfur um öryggi og verndun umhverfis.
Nánari útfærslu framangreinds er að finna í reglugerð nr. 822/2004 um gerð og búnað ökutækja og er
markmið hennar, eins og henni var breytt með reglugerð nr. 377/2013, að tryggja umferðaröryggis- og
umhverfissjónarmið. Í henni er kveðið á um tæknilegar kröfur þegar ökutæki er skráð á Íslandi, ásamt
kerfum, íhlutum og aðskildum tæknieiningum ætluðum í ökutæki og eru með henni sett samræmd
viðmið til þess að auðvelda skráningu, sölu og notkun ökutækja á Evrópska efnahagssvæðinu ásamt
því sem kveðið er á um kröfur um tæknilegt ástand ökutækja í notkun.
Samkvæmt 03.00 (1) lið 3. gr. reglugerðarinnar eins og henni var breytt með reglugerð nr. 377/2013
er gerðarviðurkenning aðferð EES-ríkis til þess að votta að gerð ökutækis, kerfi, íhlutur eða aðskilin
tæknieining uppfylli kröfur. Gerðarviðurkenning ökutækis tekur til ökutækja í tilteknum flokki sem ekki
eru frábrugðin hvað varðar nánar tilgreind grundvallaratriði. Með öðrum orðum er gerðarviðurkenning í
þessu samhengi, viðurkenning þess að tilgreind gerð ökutækja samræmist gildandi kröfum.
Heildargerðarviðurkenning ökutækis er viðurkenning á samræmi gerðar ökutækis við kröfur sem gilda
innan EES og gildir hún til samræmis við það. Þjóðargerðarviðurkenning er aftur á móti aðeins
viðurkenning einstaks ríkis á samræmi gerðar ökutækis við kröfur samkvæmt eigin landsrétti og gildir
því aðeins innan þess ríkis sem veitt hefur viðurkenninguna. Samræmingarvottorð er svo vottorð
útgefið af framleiðanda ökutækis sem staðfesting þess að ákveðið og tiltekið ökutæki úr ákveðinni
framleiðsluröð af gerð sem hlotið hefur viðurkenningu sé í samræmi við þá ákveðnu og tilteknu
gerðarviðurkenningu á þeim tíma sem það er framleitt, og með því í samræmi við gerðar kröfur.
Framangreindar viðurkenningar eiga því við gerð raðsmíðaðra ökutækja sem ekki eru frábrugðin með
tilliti til ákveðinna grundvallaratriða og samræmingarvottorð er yfirlýsing framleiðanda um að eitt
tiltekið ökutæki úr þeirri framleiðsluröð samræmist gerðum kröfum.
Skráningarviðurkenning er svo aftur á móti aðferð EES-ríkis við að viðurkenna að eitt einstakt ökutæki
uppfylli gerðar kröfur til skráningar innan ríkisins. Um skráningarviðurkenningu nýrra ökutækja er
fjallað í 03.04 lið 3. gr. reglugerðarinnar og skal viðkomandi ökutæki sbr. (3) lið fullnægja þeim kröfum
sem gerðar eru samkvæmt reglugerðinni. Þá eru í (4) lið tilgreind þau gögn sem fylgja skulu umsókn
um skráningarviðurkenningu tiltekins nýs ökutækis. Samkvæmt a-d-liðum (4) liðar skal umsókn um
Stjórnarráð Íslands
Innviðaráðuneytið
Sölvhólsgötu 7
101 Reykjavík
stjornarradid.is
545 8200
skráningarviðurkenningu nýs ökutækis fylgja frumrit upprunavottorðs frá framleiðanda ökutækisins,
eins og það á við. Einnig skulu umsókninni fylgja frekari upplýsingar um nánar tilgreind atriði, eftir því
sem við á, staðfestar með vottorði frá framleiðanda eða viðurkenndri tækniþjónustu og skal á
vottorðinu koma fram verksmiðjunúmer viðkomandi ökutækis.
Við viðurkenningu til skráningar á torfærutæki gildir þó sbr. 03.70 (1) lið 3. gr. reglugerðarinnar að ekki
verða gerðar kröfur um staðfestingu eða vottorð samkvæmt lið 03.04 (b). Skulu umsókn um
skráningarviðurkenningu torfærutækis því aðeins fylgja frumrit upprunavottorðs, eftir því sem við á,
vottorð um niðurstöðu skráningarskoðunar frá faggiltri skoðunarstofu eða fulltrúaskoðunar og
frambréf. Sama gildir varðandi umsókn um skráningarviðurkenningu notaðs torfærutækis, sbr. 03.05
lið 3. gr. reglugerðarinnar, utan þess að umsókninni skal þá sbr. a-lið fylgja frumrit erlends
skráningarskírteinis eða titilsbréfs í stað frumrits upprunavottorðs.
Um gerðar kröfur til torfærutækja og kröfur til aksturs í almennri umferð.
Samkvæmt skilgreiningu 35. tölul. 1. mgr. 3. gr. umferðarlaga er torfærutæki vélknúið ökutæki sem
telst ekki bifreið, bifhjól eða dráttarvél og er aðallega ætlað til fólks- eða farmflutninga utan vega
og/eða til að draga annað ökutæki og er á hjólum eða er búið beltum eða eftir atvikum
stýrimeiðum/stýrihjólum.
Nánari flokkun ökutækja og skilgreiningar eru í 1. gr. reglugerðar um gerð og búnað ökutækja og er
torfærutæki samkvæmt 01.70 (1) lið vélknúið ökutæki sem er aðallega ætlað til fólks- og vöruflutninga
utan vega og er innan við 400 kg að eigin þyngd. Torfæruhjól eru þá skilgreind samkvæmt 01.72 (1)
liðum reglugerðarinnar.
Til skýringar er reglugerðin svo upp sett, sbr. það sem fram kemur í inngangsákvæði hennar að
númerakerfi fyrir einstaka liði er með þeim hætti að hver liður sem varðar ökutækjaflokk er settur upp
úr tveimur tölum með punkti á milli en tveggja og þriggja stafa tölum ef um ræðir notkunarflokk. Fremri
talan segir þá til um númer viðkomandi greinar en síðari talan er kóði sem hefur ákveðna merkingu.
Hvað varðar torfærutæki hefur sérstaka þýðingu hvort kóði varðar öll ökutæki sem reglugerðin tekur til
og lýst er í viðkomandi grein (00), einstaka kerfi eða hluti í þeim búnaði sem greinin fjallar um (01-09)
eða mismunandi flokka ökutækja samkvæmt skilgreiningu í 1. gr. (10-99) en standi kóðinn á heilum
tug er um að ræða almenn ákvæði fyrir viðkomandi ökutækjaflokk.
Til frekari skýringar koma kröfur um áletranir þannig fram í 4. gr. reglugerðarinnar að liður 04.00 og
undirliðir (1) og (2) eiga við öll ökutæki sem reglugerðin tekur til, liður 04.20 og undirliðir eiga við um
bifhjól og svo framvegis. Sama gildir þá um stýrisbúnað sem fjallað er um í 5. gr., um hemlabúnað
samkvæmt 6. gr., ljósabúnað samkvæmt 7. gr. og áfram.
Við skoðun reglugerðarinnar er þá ljóst að mun nánari kröfur eru gerðar til ökutækja sem ætluð eru til
notkunar í almennri umferð heldur en torfærutækja, sem ætluð eru til notkunar utan almennrar
umferðar. Algengast verður að telja að torfærutækjum svipi til ökutækja í flokki bifhjóla en sá flokkur
ökutækja innifelur eins og fram hefur komið ökutæki á tveimur, þremur og fjórum hjólum. Þær kröfur
sem fram koma í reglugerðinni leiða af gildandi Evrópureglum og UNECE-reglum, sbr. reglugerð
168/2013/ESB um viðurkenningu á og markaðseftirlit með vélknúnum ökutækjum á tveimur eða
þremur hjólum og fjórhjólum, sem innleiddar hafa verið í reglugerð um gerð og búnað ökutækja með
reglugerð nr. 846/2016.
Í reglugerð um gerð og búnað ökutækja, eins og henni var breytt með fyrrgreindri reglugerð nr.
846/2016, er þá vísað til framangreindra reglna og teljast nánari kröfur sem gerðar eru til útbúnaðar
og gerðar bifhjóla uppfylltar þegar kröfum reglugerðarinnar og reglugerðar 168/2013/ESB er fullnægt.
Ef tekið verður til skýringar dæmi um kröfur sem gerðar eru til hemlabúnaðar, þar sem nánar kröfur
eru gerðar eftir flokkun og þar með ætlaðri notkun ökutækja, gildir samkvæmt almennu ákvæði 06.00
Stjórnarráð Íslands
Innviðaráðuneytið
2 / 3
6. gr. um öll ökutæki sem falla undir gildissvið reglugerðarinnar að sbr. (2) lið skal hemlakerfi þeirra
þannig hannað og uppbyggt að það virki örugglega og á fullnægjandi hátt við eðlilega notkun, (3) að
hemlaleiðslur skulu vera tæringar- og þreytuþolnar, þola titring og vera þannig fyrir komið að þær
skaddist ekki í eðlilegum akstri og svo má áfram telja.
Eru þá nánari kröfur til aksturshemils og neyðarhemils skilgreindar í liðum 06.01 og 06.02 og nánari
kröfur til annarra hemla og hemlakerfa skilgreindar í þeim liðum sem á eftir fylgja, og eiga þær
samkvæmt kóða aðeins við um þann búnað. Koma þá fram í 06.10 lið sérstakar kröfur til hemla
bifreiðar og eru þær nánar útfærðar í undirliðum (1) til (17), svo sem varðandi samræmi við gildandi
Evrópureglur og UNECE-reglur, hemlunargetu og virkni og svo framvegis. Eiga þær einnig við um
bifhjól í nánar tilgreindum undirflokkum en nánari kröfur eru svo gerðar til hemla annarra bifhjóla í
liðum 06.20 til 06.22.
Gildandi framkvæmd.
Þegar ökutæki sem hefur verið flutt hingað til lands, það fellt í viðeigandi ökutækjaflokk og sýnt fram á
að það samræmist gerðum kröfum til ökutækja í viðkomandi flokki fæst það skráð, eftir atvikum til
notkunar í almennri umferð.
Eins og um hefur verið fjallað eru mun ríkari kröfur gerðar til ökutækja sem ætluð eru til notkunar í
almennri umferð heldur en til ökutækja sem ætluð eru til notkunar utan vega. Þegar gögn skortir
verður ekki sýnt, án náinnar skoðunar, að ökutækið samræmist gerðum kröfum. Þó svo að við það
verði síðar bætt útbúnaði og útlit þess fært til samræmis við ökutæki sem viðurkennd hafa verið til
notkunar í almennri umferð ríkir enn óvissa um það hvort önnur skilyrði til skráningar í viðkomandi
ökutækjaflokk og aksturs í almennri umferð eru uppfyllt. Með öðrum orðum er þá enn óvíst hvort
annar búnaður þess og grunngerð fullnægi gerðum kröfum svo að það megi nota án þess að af því
leiði hætta eða óþægindi fyrir aðra eða skemmd á vegi og það valdi ekki óþarfa hávaða eða mengun.
Í þeim tilvikum sem ekki verður sýnt fram á það með framvísun gagna að ökutæki samræmist kröfum í
viðeigandi ökutækjaflokki eða þau gögn eru með öllu ófáanleg er framkvæmd fyrrgreindrar
tæknilegrar skoðunar, með tilætluðum hætti, illa á færi annarra en viðurkenndra tækniþjónusta sem
ekki er að finna hér á landi. Hefur sú leið þó verið farin, sbr. 03.05 (5) 3. gr. reglugerðarinnar, í
algjörum undantekningartilvikum að fela Samgöngustofu mat þess hvort ökutæki sem ekki fylgja gögn
fullnægi kröfum til skráningarviðurkenningar.
Niðurlag.
Allar undanþágur og frávik frá gerðum kröfum, sem settar eru fram í því skyni að auka
umferðaröryggi og umhverfisvernd, þarfnast að mati ráðuneytisins náinnar skoðunar. Þó skal tekið
fram, líkt og fram kemur í fyrri umsögn ráðuneytisins, að til álita hefur komið að veitt verði heimild í
líkingu við þá sem nú er óskað.
Þyki nefndinni ástæða til þess að auka frekar heimildir til aksturs torfærutækja í almennri umferð
þarfnast það að mati ráðuneytisins frekari skoðunar í samráði við Samgöngustofu og í kjölfarið nánari
útfærslu en lögð hefur verið til. Er það þó mat ráðuneytisins að slík breyting falli ekki að efni
frumvarpsins.
Stjórnarráð Íslands
Innviðaráðuneytið