(+)
SLYSAVARNflFÉLAGIÐ
LRNDSBJÖRG
Nefndasvið Alþingis
B.t. Efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis,
Austurstræti 8-10,
150 Reykjavík.
Sent með tölvupósti á netfangið
nefndasvid@althinqi.is
Reykjavík 8. nóvember 2019
Efni: Umsögn Slysavarnafélagsins Landsbjargar um frumvarp til laga um breytingu á
lögum um tekjuskatt, nr. 90/2003, með síðari breytingum (félög undanskilin fjár-
magnstekjuskatti), 150. löggjafarþing, þskj. 96 - 96. mál.
1. Vísað er til tölvupósts frá efnahags-og viðskiptanefnd, dags. 18. október2019, þarsem
Slysavarnafélaginu Landsbjörg var gefinn kostur á að veita umsögn um framangreint
þingmál.
2. Slysavarnafélagið Landsbjörg fagnar framlagningu frumvarpsins enda Ijóst að mikil
réttarbót felst í efnistökum þess fyrir félög og samtök sem starfa í þágu almannaheilla
hér á landi.
S a m a n t e k t
3. Athugasemdir Slysavarnarfélagsins Landsbjargar við framangreint frumvarp má draga
saman með eftirfarandi hætti:
■ Taka verður af öll tvímæli um að félagasamtök sem starfa í þágu almannaheilla
falli undir gildissvið frumvarpsins og njóti þeirra undanþágu sem þar um ræðir.
« Gera verður samhliða breytingu á lögum nr. 94/1996, um staðgreiðslu skatts á
fjármagnstekjur þannig að sú staða komi ekki upp að aðilar sem undanþegnir hafa
verið skattskyldu fjármagnstekjuskatts séu enn skyldirtil að halda slíkum skatti eftir
í staðgreiðslu og þurfi svo að sækja endurgreiðslu hans frá hinu opinbera.
4. Nánari grein er gerð fyrir framangreindum athugasemdum og áhrifum frumvarpsins á
starfsemi Slysavarnafélagsins Landsbjargar í texta umsagnarinnar hér að neðan.
1/7
Skógarh líð 14 • 105 Reykjavík • Sími 570 5900 • Fax 570 5901 • N etfang: skrifsto fa@ landsbjorg .is
mailto:nefndasvid@althinqi.is
mailto:skrifstofa@landsbjorg.is
I. INNGANGUR
5. Þá er Ijóst að efnistök frumvarpsins tengjast starfi starfshóps sem skipaður var af
fjármála- og efnahagsráðherra þann 1. apríl 2019 til að fara yfir skattalegt umhverfi
þeirrar starfsemi sem fellur undir þriðja geirann, s.s. starfsemi íþróttafélaga, björgunar-
sveita, góðgerðarfélaga og mannúðarsamtaka, með það að markmiði að styrkja skatta-
legt umhverfi hans. Hefur Slysavarnafélagið Landsbjörg þegar skilað umsögn í tengslum
við vinnu framangreinds starfshóps og er undanþága félaga og samtaka sem starfa í
þágu almannaheilla frá greiðslu fjármagnstekjuskatts eitt af þeim atriðum sem þar voru
nefnd sem dæmi um það með hvaða hætti mætti nýta skattkerfið til þess að efla og
styrkja það mikilvæga starf sem framangreind félög og samtök vinna hér á landi.
6. Slysavamarfélagið Landsbjörg eru landssamtök björgunarsveita og slysavarnadeilda á
íslandi. Félagið var stofnað 2. október 1999 við sameiningu Slysavarnafélags íslands og
Landsbjargar, landssambands björgunarsveita, sem varð til við sameiningu Lands-
sambands hjálparsveita skáta og Landssambands flugbjörgunarsveita. Undir merkjum
samtakanna starfa rúmlega 10 þúsund félagsmenn í mismunandi einingum, þ.e. 94
björgunarsveitum, 36 slysavarnadeildum og 48 unglingadeildum (sem vísað er til sem
eininga félagsins ) Sveitir þessar eru misstórar og öflugar eftir stærð og gerð byggða-
laga sem þær starfa í. Innan björgunarsveita og slysavarnadeilda starfa sérhæfðir hópar
á ýmsum sviðum, svo sem í sjóbjörgun, fjallabjörgun, rústabjörgun, fyrstu hjálp, köfun
o.s.frv. Skipulag starfsemi félagsins er með þeim hætti að einstaklingar eiga ekki beina
aðild að félaginu heldur eiga einstaklingar aðild að fyrrnefndum einingum félagsins, sem
aftur eiga aðild að félaginu.
7. Starfsemi félagsins miðar að því að koma í veg fyrir slys og bjarga mannslífum og verð-
mætum. í þeim tilgangi er öflugur hópur sjálfboðaliða til taks ef út af bregður, á nóttu sem
degi, allt árið um kring og hafa mörg hundruð sjálfboðaliðar margoft komið samborgurum
sínum til hjálpar, oft við erfiðar og hættulegar aðstæður. Fram kemur í frumvarpi því sem
varð að lögum nr. 43/2003, um björgunarsveitir og björgunarsveitarmenn að „enginn
efast um mikilvægi þessa óeigingjarna og mikla starfs í þágu almannaheilla“.
8. Þrátt fyrir að meðlimir eininga félagsins séu allir sem einn sjálfboðaliðar er rekstur öflugra
björgunarsveita og slysavarnadeilda afar kostnaðarsamur. Þjálfa þarf björgunar-
sveitafólk, tæki og tól verða að vera tiltæk og í góðu lagi, húsnæði þarf undir búnað og
olíu á tækin. Starfsemi félagsins og einstakra eininga þess er fjármögnuð með sjálfs-
aflafé, styrkjum og frjálsum framlögum. Einingar Slysavarnafélagsins Landsbjargar eru
fjárhagslega sjálfstæðar og leggja ekki fjármuni til rekstrar félagsins. Björgunarsveitirnar
og slysavarnadeildirnar afla sér hins vegar fjár með ýmsu móti en hæst ber þó sala
flugelda fyrir áramót. Þar ná björgunarsveitirnar sér í þorra þess rekstrarfjár sem þær
hafa úr að spila allt árið um kring. Þá afla einingar félagsins fjár með ýmsum hætti en
þær njóta einnig úthlutunar fjármagns frá félaginu í gegnum þar til gert tekjuúthlutunar-
kerfi, sem byggist meðal annars á virkni eininganna, mikilvægi þeirra í þeirra nær-
umhverfi o.s.frv.
2/7
9. Það er bjargföst trú Slysavarnafélagsins Landsbjargar að félagið og einingar þess ættu
að vera undanþegnarfrá skattskyldu fjármagnstekjuskatts og að fjármagnstekjur félags-
ins og eininga þess ættu jafnframt að vera undanþegnar frá staðgreiðsluskyldu.
10. Þegar litið er til fyrirkomulags fjármögnunar Slysavarnafélagins Landsbjargar og eininga
þess þá kemur í Ijós sú áhersla að þær fjáraflanir sem staðið er fyrir séu fáar en öflugar.
Þannig liggur t.a.m. fyrir að sala flugelda fyrir áramót á hverju ári er mikilvægasta ein-
staka fjáröflun björgunarsveitanna og í sumum tilvikum stendur flugeldasalan undir nær
öllum rekstri einstakra björgunarsveita. Af því leiðir að í kringum áramót safnast stærstur,
ef ekki allur í tilviki einstakra björgunarsveita, þess fjármagns sem ætlað er að standa
undir rekstri komandi árs. Slíkt fjármagn er því á innlánsreikningum og ber vexti þar til
þörf er á að nýta það í starfsemi björgunarsveitanna. Hið sama á við um tekjur félagsins
og eininga þess af öðrum, sem eru fáar og öflugar. Einstaklingar og lögaðilar sem kjósa
að leggja félaginu og einingum þess lið með kaupum á flugeldum, í gegnum „Skjótum
rótum“ verkefnið eða með kaupum á „Neyðarkallinum'1, svo dæmi séu nefnd, gera það
oftar en ekki vegna þeirrar góðvildar sem björgunarsveitirnar og slysavarnardeildirnar
njóta í samfélaginu. Með vísan til framangreinds telur Slysavarnafélagið Landsbjörg
eðlilegt að þessi góðvild almennings, sem birtist ýmist í kaupum á flugeldum eða öðrum
vörum eða beinum fjárframlögum og styrkjum, eigi að vera gjöf sem helduráfram að gefa
og ætti ekki að sæta álagningu fjármagnstekjuskatts. ,,[D]æmi eru [endaj um að lítið sé
eftir til að sinna upphaflegum tilgangi þar sem fjármagnstekjuskattur étur allt upp“, svo
vísað sé til orðalags í greinargerð með því frumvari því sem hér er til umsagnar.
11. Þá er starfsemi björgunarsveitanna þess eðlis að endurnýjunarþörf tækja er mismunandi
og getur komið skyndilega og því eru lagðir fjármunir til hliðar til þess að standa straum
af kostnaði við slíka endurnýjun þegar þörf krefur. Á þetta ekki síst við um endurnýjun
sérhæfðra björgunartækja, s.s. björgunarskipa, snjóbíla o.þ.h., sem getur reynst afar
kostnaðarsöm. Þar sem ekki er ráð nema í tíma sé tekið er undanfari slíkra tækjakaupa
oft á tíðum fjáraflanir sem jafnvel standa yfir um nokkurra ára skeið. Ekki þarf nema að
rýna í ársreikning Slysavarnafélagsins Landsbjargar til þess að sjá að samtökin eiga
verulegar innstæður í bundnum sjóðum til þess að mæta mögulegum áföllum, kostnaðar-
samri endurnýjun björgunartækja eða vegna sérverkefna til fræðslu og eflingar slysa-
varna. Ef aðeins er horft til þessara bundnu sjóða Slysavarnafélagsins Landsbjargar, þ.e.
varasjóðs1, fjárfestingasjóðs björgunarskipa2 og sérsjóðs3, nam samanlögð fjárhæð
þeirra í árslok 2018, tæplega 280 milljónum króna, sbr. neðangreint:
II. ÁHRIF FRUMVARPSINS Á STARFSEMI SLYSAVARNAFÉLAGSINS LANDSBJARGAR
1 Samkvæmt 13. gr. Laga félagsins skal Slysavarnafélagið Landsbjörg eiga varasjóð sem er ætlað að
vera tryggingasjóður vegna áfalla sem félagið kann að verða fyrir eða að fjármagna önnur verkefni sem
fulltrúaráðsfundur eða landsþing ákveða.
2 Fjárfestingasjóður björgunarskipa samanstendur af framlagi til endurnýjunar björgunarskipa sam-
kvæmt ákvörðun stjórnar félagsins að viðbættu framlagi ríkisins umfram viðhaldskostnað.
3 Sérsjóður er slysavarnasjóður Slysavarnafélagsins Landsbjargar sem stofnaður var á árinu 2018
vegna arfs frá Helgu Þorsteinsdóttur. Arfurinn er skilyrtur til fræðslu og eflingu slysavarna. Stjórn
félagsins tekur ákvarðanir um úthlutun úr sjóðnum að fengnu áliti slysavarnanefndar á þeim verkefnum
sem styrkumsóknum tengjast.
3/7
Bundir sjóðir Slysavarnafélagsins Landsbjargar 31.12.2018
Varasjóður 219.500.000
Fjárfestingasjóður björgunarskipa 46.069.267
Sérsjóður 13.395.558
' 278.964.825
12. Það verður því að telja líklegt að væru Slysavarnafélagið Landsbjörg og einingar þess
undanþegnar skattskyldu og greiðslu fjármagnstekjuskatts þá myndi það skila sér í
auknum sjóðum sem nýtir gætu verið til slysavarna og/eða kaupa á björgunartækjum
almenningi til heilla.
13. Þá verður í þessu sambandi að hafa í huga að ef ekki nyti björgunarsveitanna við er Ijóst
að slíkt hefði í för með sér umtalsverðan kostnað fyrir hið opinbera við að koma upp
fullnægjandi tækjabúnaði og sérhæfðu starfsfólki til að sinna leitar- og björgunarstörfum
um allt land. Það má því leiða líkum að því að ef Slysavarnafélagið Landsbjörg og
einingar þess væru undanþegnar greiðslu fjármagnstekjuskatts væri það til þess fallið að
efla starfsemi þessara aðila og tækjabúnað enn frekar og gera slysavarnadeildirnar og
björgunarsveitirnar enn betur í stakk búnar til þess að sinna aðalmarkmiði sínu, þ.e. að
bjarga mannslífum og verðmætum og koma í veg fyrir slys. Þá verður vart séð að slík
undanþága kæmi sér illa fyrir ríkið enda verður samfélagslegt hlutverk og mikilvægi þess
starfs sem sinnt er af slysavarnadeildum og björgunarsveitum hér á landi seint metið til
fjár.
■ Samkvæmt 4. tölul. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, eru þeir lögaðilar
sem tilgreindir eru í 2. gr. sömu laga og hér eiga heimili undanþegnir skattskyldu,
ef þeir verja hagnaði sínum einungis til almenningsheilla og hafa að einasta
markmiði sínu samkvæmt samþykktum sínum. Slysavarnarfélagið Landsbjörg og
þær björgunarsveitir og slysavarnadeildir sem starfa undir merkjum samtakanna
falla undir framangreinda undanþágu laga nr. 90/2003 frá skattskyldu.
■ Samkvæmt 4. mgr. 71. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, skulu lögaðilar þeir, er
undanþegnir eru skattskyldu skv. 1., 2., 4., 5., 6., 7. og 8. tölul. 4. gr., þrátt fyrir það
greiða tekjuskatt af fjármagnstekjum, sbr. 3., 4. og 5. tölul. C-liðar 7. gr., svo og
skv. 8. tölul. sama stafliðar 7. gr., að því er varðar söluhagnað af hlutabréfum. Skal
hann vera 22% af þeim stofni. Afdráttur skatts og innborgun hans samkvæmt
lögum um staðgreiðslu skal vera fullnaðargreiðsla og koma í stað álagningar
samkvæmt lögum þessum. Þó skulu þeir aðilar, sem þessi málsgrein tekur til og
sjálfir annast um innheimtu vaxta í eigin lánaumsýslu eða fá vaxtatekjur sem ekki
er dregin af staðgreiðsla, skila greinargerð um vaxtatekjur til skattyfirvalda og
standa skil á 22% tekjuskatti af slíkum vöxtum að tekjuári loknu. Þeir aðilar, sem
þessi málsgrein tekurtil og hafa aðrarfjármagnstekjur, skulu sömuleiðis standa skil
á 22% tekjuskatti af slíkum tekjum að tekjuári loknu. Við ákvörðun á stofnverði
eigna sem félög, sbr. 4. tölul. 4. gr., eignast við gjöf skal við sölu miðað við að
stofnverðið sé markaðsverð á yfirtökudegi félagsins á eigninni. Ríkisskattstjóri
setur nánari reglur um skilagreinar og skil vegna þessarar málsgreinar.
■ Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laga nr. 94/1996, um staðgreiðslu skatts á fjármagns-
tekjur, tekur greiðsluskylda fjármagnstekjuskatts til þeirra lögaðila sem undan-
4/7
þegnir eru skattskyldu samkvæmt lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt. Skyldir til að
greiða fjármagnstekjuskatt samkvæmt lögum nr. 94/1996 eru allir aðilar sem fá
vaxtatekjur og arðstekjur en þó ekki þeir sem sérstaklega eru undanþegnir þeirri
skyldu og tilgreindir eru í 3. mgr. 2. gr. laganna.
III. M ik il v æ g t e r a ð s k ý r a t il t e k in u m m æ l i í g r e in a r g e r ð t il a ð t r y g g j a a ð
FÉLAGASAMTÖK SEM STARFA í ÞÁGU ALMANNAHEILLA FALLI UNDIR EFNISTÖK FRUMVARPSINS
14. Starfsemi Slysavarnafélagsins Landsbjargar er rekin í þágu almannahagsmuna og fellur
því að mati félagsins undir undanþágu 4. tölul. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, sem
er svohljóðandi: „Þeir lögaðilar sem um ræðir í 2. gr. og eiga hér heimili, ef þeir verja
hagnaði sínum einungis til almenningsheilla og hafa það að einasta markmiði samkvæmt
samþykktum sínum."
15. Ekki er útilokað að félagasamtök líkt og Slysavarnarfélagið Landsbjörg geti jafnframt
verið felld undir 5. tölul. 4. gr. þar sem félagið er ekki rekið í hagnaðarskyni ef tekið er
tillit til þeirrar skilgreiningar sem lögð hefur verið því hugtaki til grundvallar og fram kemur
í frumvarpinu. „Atvinnustarfsemi hefur verið skilgreind þannig að um sé að ræða reglu-
bundna atvinnustarfsemi sem stunduð er samfellt og i nokkru umfangi í hagnaóarskym".
Þar sem Slysavarnarfélagið Landsbjörg er ekki rekið í hagnaðarskyni að þá rekur það
ekki atvinnu í framangreindum skilningi og gæti því einnig fallið undir 5. tölul. 4. gr. laga
nr. 90/2003, um tekjuskatt.
16. Þá er einnig til þess að líta að skráð rekstrarform Slysavarnarfélagsins Landsbjargar hjá
fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra er „félagasamtök", en í engu er vikið að félagasamtökum í
upptalningu á mismunandi tegundum lögaðila í 2. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt.
Þrátt fyrir að litið hafi verið svo á í reynd að félagasamtök falli undir upptalningu áður-
nefndrar 2. gr. þá gefa ummæli í greinargerð með frumvarpinu ástæðu til þess að tekin
verði af öll tvímæli um að félagasamtök sem starfa í þágu almannaheilla, líkt og Slysa-
varnafélagið Landsbjörg, einingar þess og ýmis íþróttafélög svo dæmi séu nefnd, njóti
þeirra undanþágu og þeirrar réttarbótar sem frumvarpið mælir fyrir um. Þau ummæli
frumvarpsins sem vísað er til að framan eru svohljóðandi:
„Félagasamtök eru ekki sérgreind í fyrirtækjaskrá með þeim hætti sem hér er
til umfjöllunar frekar en almannaheillafélög skv. 4. tölul. 4. gr. Þau eru án
gjaldstigs til almenns tekjuskatts í skattgrunnskrá og skila aðeins skattf-
ramtali á áður tilgreindum forsendum. Þau hafa ekki verið flokkuð í skatt-
grunnskrá á grundvelli skráðs tilgangs þeirra, enda liggja þær upplýsingar
ekki fyrir í fyrirtækjaskrá. Frumvarp þetta nær ekki til slíkra félaga. “
17. Að mati Slysavarnafélagsins Landsbjargar má skýra þennan texta með þeim hætti að
frumvarpinu sé ekki ætlað að ná til félagasamtaka, óháð því hvort slíkt félagasamtök eru
starfi í þágu almannaheilla. Að mati félagsins er útilokað að það hafi átt að vera
tilgangurinn með þessum ummælum. Er því mikilvægt að mati félagsins að þetta verði
skýrt með afgerandi hætti þannig að enginn þurfi að velkjast í vafa við lestur þeirra
lögskýringagagna sem fylgja frumvarpinu eftir þinglega meðferð þess að vilji löggjafans
stóð sannanlega til þess að Slysavarnafélagið Landsbjörg og aðrir sambærilegir aðilar
ættu að njóta þeirra undanþága sem mælt erfyrir um í frumvarpinu. Þá mæla sjónarmið
5/7
um skýrleika skattlagningarheimilda með því að öll tvímæli séu tekin af í þessu
sambandi.
IV . MlKILVÆGT ER AÐ SAMHLIÐA VERÐI GERÐ BREYTING Á LÖGUM NR. 9 4 /1 9 9 6 , UM
STAÐGREIÐSLU SKATTS Á FJÁRMAGNSTEKJUR
18. Að mati Slysavarnafélagsins Landsbjargar er aðeins hálfur sigur unnin með því að
undanþiggja félög sem starfa í þágu almannaheilla frá fjármagnstekjuskatti ef að stað-
greiðsluskylda vegna þessara sömu fjármagnstekna er ekki afnumin samhliða. Annars
gæti sú staða komið upp að aðilum sem undanþegnir hafa verið skattskyldu fjármagns-
tekjuskatts sé engu að síður enn skylt að halda eftir slíkum skatti í staðgreiðslu og þurfi
svo að sækja endurgreiðslu hans frá hinu opinbera.
19. Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laga nr. 94/1996, um staðgreiðslu skatts á fjármagnstekjur,
tekur greiðsluskylda fjármagnstekjuskatts til þeirra lögaðila sem undanþegnir eru skatt-
skyldu samkvæmt lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt. Skyldir til að greiða fjármagns-
tekjuskatt samkvæmt lögum nr. 94/1996 eru allir aðilar sem fá vaxtatekjur og arðstekjur
en þó ekki þeir sem sérstaklega eru undanþegnir þeirri skyldu og tilgreindir eru í 3. mgr.
2. gr. laganna.
20. Það er því Ijóst að eigi frumvarpið að ná tilætluðum árangri verður samhliða að gera
breytingar á lögum nr. 94/1996, um staðgreiðslu skatts á fjármagnstekjur og að bætt
verði inn í 3. mgr. 2. gr. tilvísunar til aðila sem undanþegnir eru greiðslu tekjuskatts á
grundvelli 4. tölul. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt.
21. Með vísan til framangreinds gæti breyting á umræddu ákvæði 3. mgr. 2. gr. laga nr.
94/1996, um staðgreiðslu skatts á fjármagnstekjur verið svohljóðandi (tillögur að
breytingum eru feitletraðar):
„Undanþegnir skyldu skv. 1. mgr. eru: erlend ríki og alþjóðastofnanir, Lána-
sjóður íslenskra námsmanna, Byggðastofnun, Byggingarsjóður rikisins,
Byggingarsjóður verkamanna, íbúðalánasjóður, Framkvæmdasjóður fatlaðra,
Framkvæmdasjóður aldraðra, Framleiðnisjóður landbúnaðarins, Nýsköpunar-
sjóður atvinnulífsins, Fiskræktarsjóður, Lánasjóður sveitarfélaga ohf. og Lána-
sjóður Vestur-Norðurlanda, Seðlabanki íslands, sjóðir sem starfa samkvæmt
lögum um verðbréfasjóði, fjárfestingasjóði og fagfjárfestasjóði, nr. 128/2011,
lánastofnanir sem skattskyldar eru samkvæmt lögum nr. 65/1982, með síðari
breytingum, verðbréfafyrirtæki, sbr. 5. tölul. 1. mgr. 4. gr. laga um fjármála-
fyrirtæki nr. 161/2002, verðbréfamiðstöðvar, sbr. lög um rafræna eigna-
skráningu verðbréfa, nr. 131/1997, liftryggingafélög, sbr. 23. gr. laga nr.
60/1994, og lífeyrissjóðir, sbr. lög um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starf-
semi lífeyrissjóða, og starfstengdir eftirlaunasjóðir, sbr. lög um starfstengda
eftirlaunasjóði og þeir aðilar sem undanþegnir eru frá greiðslu tekjuskatts
skv. 4. tölul. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt. “
6/7
Að öðru leyti gerir Slysavarnafélagið Landsbjörg ekki athugasemdir við frumvarpið og fagnar
raunar framlagningu þess og þeirrar réttarbótar sem það felur í sér líkt og fram kemur í upphafi
umsagnar þessarar. Þá eru fyrirsvarsmenn Slysavarnafélagsins Landsbjargar reiðubúnir að
koma á fund nefndarinnar og fara með ítarlegri hætti yfir sjónarmið félagsins verði þess óskað.
Virðingarfyllst
f.h. Slysavarnafélagsins Landsbjargar
framkvæmdastjóri
7/7