Hér komi titill
n Alþýðusamband íslands
Alþingi
Nefndasvið Austurstræti 8-10
150 REYKJAVÍK
Reykjavík, 20.05.2020
Tilvísun: 202005-0016
Efni: Umsögn ASÍ um frumvarp til laga um stuðning úr ríkissjóði vegna greiðslu hluta
launakostnaðar á uppsagnarfresti, 811. mál.
Alþýðusamband Islands hefur fengið til umsagnar frumvarp til laga um stuðning úr ríkissjóði
vegna greiðslu hluta launakostnaðar á uppsagnarfresti, 811. mál.
Um er að ræða eitt þriggja lagafrumvarpa í svokölluðum þriðja aðgerðapakka sem (auk tveggja
annarra tengdra frumvarpa, um atvinnuleysistryggingar og kennitöluflakk) er viðbragð
stjórnvalda við áhrifum COVID-19 á íslenskt atvinnulíf og vinnumarkað.
Mikilvægt er að nálgast „pakkann" í heild sinni þar sem efni frumvarpanna og þær aðgerðir og
úrræði sem boðuð eru nátengd. Því er einnig mikilvægt að forsendur og hugtakanotkun þeirra
sé samræmd eins og tilefni og aðstæður leyfa. Í þessu sambandi leggur ASÍ áherslu á að ákvæði
um skilyrði fyrir opinberum stuðningi og viðurlög við misnotkun á slíkum stuðningi séu
sambærileg í öllum frumvörpunum eftir því sem við á.
Megin efni frumvarpsins
Efni frumvarpsins eru í megin atriðum þríþætt.
Í fyrsta lagi er kveðið á um þau skilyrði sem fyrirtæki þurfa að uppfylla til að fá stuðning skv.
frumvarpinu og kvaðir sem á þau eru lagðar. Um er að ræða styrk sem ber að endurgreiða í
samræmi við þau skilyrði sem er að finna í frumvarpinu.
Í öðru lagi ef kveðið á um þann stuðning sem fyrirtækjum stendur til boða og framkvæmdina.
Í þriðja lagi er síðan fjallað um réttindi starfsmanna m.a. varðandi endurráðningu til starfa.
Framkvæmdin verður í höndum Skattsins.
Umsögn Alþýðusambands Íslands
Um er að ræða nýtt tímabundið úrræði sem ætlað er að aðstoða fyrirtæki sem orðið hafa fyrir
miklu tekjufalli vegna COVID-19 við að greiða starfsmönnum laun í uppsagnarfresti og koma
þeim þannig í ákveðið skjól. Fyrirséð er að þorri fyrirtækjanna myndu að öðrum kosti standa
frammi fyrir gjaldþroti með tilheyrandi atvinnumissi og tjóni fyrir starfsmenn þeirra. Hér er
einkum um að ræða fyrirtæki í ferðaþjónustu og skyldum greinum. Þá eru bundnar vonir við
að fyrirtækin rétti úr kútnum þegar atvinnulífið fer að taka við sér að nýju og geti þá ráðið þá
einstaklinga sem sagt hefur verið upp aftur til starfa.
A L Þ Ý Ð U S A M B A N D Í S L A N D S • G U Ð R Ú N A R T Ú N I 1 • 1 0 5 R E Y K J A V l K • S Í MI : 5 3 5 5 6 0 0 • F AX : S 3 S 5 6 0 1 • A S I ® A S I . I S • W W W . A S I . I S
http://WWW.ASI.IS
n Alþýðusamband íslands
Alþýðusamband Íslands styður tilgang og megin efni frumvarpsins á framangreindum rökum.
Um leið gerir ASÍ alvarlegar athugasemdir við nokkra þætti frumvarpsins sem mikilvægt er að
bætt verði úr.
Skilyrði og ábyrgð fyrirtækja.
Í 4. gr. frumvarpsins er fjallað um þau skilyrði sem fyrirtæki þurfa að uppfylla til að fá styrkinn,
s.s. eins og að uppsögnin tengist afleiðingum faraldurs kórónaveirunnar og að meðaltal
mánaðartekna frá 1. mars til uppsagnardags hafi dregist saman um a.m.k. 75% miðað við
viðmiðunartímabil. Þá hafi ekki verið tekin ákvörðun um „úthlutun arðs, lækkað hlutafé með
greiðslu til hluthafa, keypt eigin hluti, innt af hendi aðra greiðslu til eiganda á grundvelli
eignaraðildar hans, greitt óumsaminn kaupauka, greitt af víkjandi láni fyrir gjalddaga eða
veitt eiganda eða aðila nákomnum eiganda lán eða annað fjárframlag sem ekki varðar öflun,
tryggingu eða viðhald rekstrartekna. Jafnframt skuldbindur hann sig til að gera enga
framangreinda ráðstöfun fyrr en fjárstuðningurinn hefur að fullu verið tekjufærður skv. 8. gr.
eða endurgreiddur skv. 9. gr." Þá eru sett skilyrði um að ekki séu vanskil á opinberum gjöldum
og að fyrirtækið hafi staðið skil á skattframtölum, þ.m.t um eignarhald í CFC-félagi. Einnig að
staðið hafi verið í skilum með ársreikninga og upplýst um raunverulega eigendur.
Í 8. gr. er kveðið á um hvernig beri að tekjufæra stuðninginn á móti tapi vegna skattskila. Í 9.
gr. er fjallaðu um hvernig atvinnurekandi getur leyst sig undan skyldum með því að
endurgreiða styrkinn með vöxtum og verðbótum.
Í 12. gr. er fjallað um ofgreiðslur og endurgreiðslu og hvernig henni skuli háttað þ.m.t. að hafi
atvinnurekandi veitt rangar eða ófullnægjandi upplýsingar skuli hann greiða 50% álag eða
vera kærður til lögreglu. Þá er í 13. gr. kveðið á um að stuðningurinn skuli vera forgangskrafa
komi til gjaldþrots fyrirtækisins, skv. reglum þar um. Loks er í 15. grein fjallað um viðurlög
vegna brota á lögunum.
Alþýðusambandið gerir eftirfarandi athugasemdir við þennan þátt frumvarpsins:
Í drögum að frumvarpinu sem ASÍ voru kynnt 8. maí sl. sagði í 13. gr. um endurgreiðslur m.a.:
„Atvinnurekandi sem fæ r stuðning á grundvelli laga þessara skal endurgreiða stuðninginn að
fullu áður en hann greiðir eiganda sínum hlutdeild í hagnaði eða eignum félagsins, hvort sem
um er að ræða arð, kaup á hlutum eigenda eða aðra sambærilega úthlutun. Þessi skylda fellur
niður að liðnum fimm árum frá móttökudegi síðasta hluta fjárstuðnings ríkissjóðs samkvæmt
lögum þessum." Þessi málsgrein hefur verið felld út í því frumvarpi sem nú liggur fyrir Alþingi.
Á móti hefur verið bætt inn núverandi 8. gr. Það er þó ljóst að hún kemur með engum hætti í
staðin fyrir það sem var í frumvarpsdrögunum.
Alþýðusambandið telur mikilvægt að úr þessu verði bætt og að framangreind málsgrein verði
felld inn í 9. gr. frumvarpsins sem 1. mgr.
Í frumvarpinu er ekki kveðið á um skilyrði varðandi hámark launa sem atvinnurekandi greiðir
sér eða öðrum starfsmönnum eins og er í frumvarpinu um hlutabæturnar (813. mál). Lagt er
A L Þ Ý Ð U S A M B A N D f S L A N D S • S Æ T Ú N I 1 • 1 0 5 R E Y K J A V Í K • Sl ' MI : 5 3 5 5 6 0 0 • F A X : 5 3 5 5 6 0 1 • A S I @ A S I . I S • W W W . A S I . I S
2
mailto:ASI@ASI.IS
http://WWW.ASI.IS
n Alþýðusamband íslands
til að þetta skilyrði verði fellt inn með sama hætti og í „hlutabótafrumvarpinu" og þá í
samræmi við tillögu ASÍ. Þá má almennt segja að eðlilegt sé að almenn skilyrði til fyrirtækja og
stjórnenda þeirra eigi að vera þau sömu í báðum frumvörpunum og þannig sé gætt
samræmis. Þá skal áréttað að ASÍ telur rétt að miða við þreföld meðallaun skv. Hagstofunni
sem þýðir um 2,2 milljónir á mánuði.
Þá er í 4. tölulið 4. gr. kveðið á um að ekki séu vanskil varðandi opinber gjöld. Lagt er til að hér
verði vísað til launa, launatengdra gjalda, opinberra gjalda o.s.frv. sbr.
„hlutabótafru mvarpið".
Afmörkun stuðnings
Alþýðusambandið telja eðlilegt að nota fordæmi frá Ábyrgðasjóði launa varðandi fjárhæðir
o.fl. og gerir engar athugasemdir við það, né heldur 85% viðmiðið.
Réttindi launamanna
Mikilvægt er að árétta að þetta frumvarp verði það að lögum víkur ekki til hliðar réttindum og
skyldum launamanns og atvinnurekanda í uppsagnarfresti eins og þau eru samkvæmt
ráðningarsamningi og viðeigandi kjarasamningi. Launafólk heldur því fullum kjörum á
uppsagnarfresti. Þannig hefur 85% regla laganna engin áhrif til skerðingar á rétti starfsmanna,
né heldur 3ja mánaða hámarkið.
Í 10. gr. er fjallað um breyttar aðstæður launamanna.
Alþýðusambandið leggur áherslu á að það sé fortakslaust viðurkennt þannig að ekki valdi
misskilningi að taki launamaður öðru starfi þá eigi að gilda almenn skaðabótaregla, þannig að
ef starfið gefi lakari laun þá á hann rétt á mismuninum hjá sínu fyrri atvinnurekanda. Þetta er
áréttað í greinargerð með frumvarpinu.
Varðandi réttindi launafólks til endurráðningar og á hvaða kjörum leggur ASÍ ríka áherslu á
eftirfarandi:
Í 11. gr. er fjallað um réttindi launamanns.
I 1. mgr. segir: „Hafi atvinnurekandi þegið stuðning samkvæmt lögum þessum ber honum að
upplýsa þá launamenn, sem hann fékk greiddan stuðning vegna, um áform sín um að ráða að
nýju ísambærilegt starf og gera þeim starfstilboð. Skyldan fellur niður að 12 mánuðum
liðnum frá uppsagnardegi en ísíðasta lagi 30. jú n í 2021. Viðkomandi launamaður skal eiga
forgangsrétt að starfinu og skal svara tilboði um starf innan tíu virkra daga frá því honum
barst tilboðið."
Af hálfu ASÍ er krafa um að tekin verði af öll tvímæli um að atvinnurekanda beri að ráða
starfsmanninn að nýju í sambærilegt starf ef starfsemin heldur áfram eða fer í gang að nýju.
Jafnframt að almennt verði miðað við starfsaldur þannig að starfsmenn með lengstan
starfsaldur fái fyrst ráðningu og svo koll af kolli. Þá er eðlilegt að almennt verði miðað við að
A L Þ Ý Ð U S A M B A N D f S L A N D S • S Æ T Ú N I 1 • 1 0 5 R E Y K J A V Í K • S Í M L S 3 5 5 6 0 0 • F A X : 5 3 5 5 6 0 1 • A S 1 @ A S 1 . I S • W W W . A S I . I S
3
mailto:AS1@AS1.IS
http://WWW.ASI.IS
Alþýðusamband íslands
starfsmaður hafi allt að mánuð til að bregðast við tilboðinu nema ríkar efnislegar ástæður
hamli því.
Þá segir í 2. mgr. 11. gr.: „Komi til ráðningar að nýju skal launamaður halda þeim réttindum
sem hann hafði unnið sér inn þegar til uppsagnar kom ísam ræ m i við ákvæði kjarasamninga".
Alþýðusambandið leggur til að þessi málsgrein hljóði svo: „Komi til ráðningar að nýju skal
launamaður halda þeim réttindum sem hann hafði unnið sér inn þegar til uppsagnar kom í
samræmi við fyrri ráðningarsamning og ákvæði kjarasamninga".
Alþýðusambandið leggur að lokum til að bætt verði nýrri málsgrein við 11. gr. frumvarpsins
þar sem komi fram að fyrirtæki leitist eins og kostur er við að mæta óskum launamanns í
uppsagnarfresti um töku orlofs og úrræði til að auka hæfni sína og sækja sér menntun til að
bæta stöðu sína á vinnumarkaði og/eða til starfa hjá endurreistu fyrirtæki.
A L Þ Ý Ð U S A M B A N D f S L A N D S • S Æ T Ú N I 1 • 1 0 5 R E Y K J A V Í K • S Í M L S 3 5 5 6 0 0 • F A X : 5 3 5 5 6 0 1 • A S 1 @ A S 1 . I S • W W W . A S I . I S
Virðingarfyllst,
Halldór Grönvold, aðstoðarframkvæmdastjóri ASÍ
4
mailto:AS1@AS1.IS
http://WWW.ASI.IS