Nefndasvið Alþingis
nefndasvid@althingi.is
Kópavogi 24. mars 2020.
Efni: F rumvarp til laga um breytingu á lögum um almannavarnir, nr. 82/2008, með síðari breytingum
(borgaraleg skylda starfsmanna opinberra aðila), 697. mál, stjórnarfrumvarp.
Læknafélag Ísland (LÍ) sendir hér með Allsheijar- og menntamálanefnd Alþingis umsögn sína um
frumvarp til laga um breytingu á lögum um almannavarnir nr. 82/2008, með síðari breytingum
(borgaraleg skylda starfsmanna opinberra aðila), 697. mál, þskj. 1176, sem dómsmálaráðherra mælti
fyrir í gær, 23. mars.
Umsögn þessi byggir að verulegu leyti á umsögn LÍ til dómsmálaráðherra dags. 20. mars sl. sem send
var meðan frumvarpið var í vinnslu í dómsmálaráðuneytinu.
Eins og fram kemur í greinargerð með frumvarpinu er tilgangur þess að gefa opinberum aðilum svigrúm
til að færa starfsmenn milli starfa til að sinna verkefnum sem hafa forgang þegar ríkislögreglustj óri hefur
lýst yfir hæsta stigi almannavarna eða lýst því yfir að það sé yfirvofandi. Hæsta stig almannavarna
samkvæmt gildandi reglugerð nr. 650/2009 um flokkun almannavarnastiga er neyðarstig. Því stigi var
lýst yfir hér á landi 6. mars sl. vegna Covid-19 faraldursins.
LÍ hefur yfirfarið frumvarpið á ný og greinargerðina með því. Við VII. kafla laga um almannavarnir
bætist ný grein, 19. gr., þar sem fram komi að það sé borgaraleg skylda starfsmanna opinberra aðila að
gegna störfum í þágu almannavarna á hættustundu. Opinberum aðilum verður einnig heimilað að fela
starfsmönnum sínum tímabundið breyttar starfsskyldur til þess að sinna verkefnum sem hafa forgang á
hættustundu. Tilgreint er að starfsmenn opinberra aðila sem færðir eru til með stoð í hinu nýja ákvæði
halda óbreyttum launakjörum. Í skýringum með hinni fyrirhuguðu nýju 19. gr. laganna kemur fram að
opinberir aðilar í þessu sambandi teljist ríki, sveitarfélög og fyrirtæki í þeirra eigu. Í greinargerð kemur
einnig fram að af ýmsum ástæðum hafi upp á síðkastið verið unnið að uppfærslu fyrirliggjandi
viðbragðsáætlana. Í mörgum þeirra komi fram að heimilt sé að færa fólk milli starfa til að sinna
verkefnum sem hafa forgang á hættustundu. Nánari skoðun hafi leitt í ljós að styrkja þurfi lagagrundvöll
fyrir þeirri heimild opinberra aðila að færa starfsmenn sína til í starfi eftir þörfum þegar tilteknu
almannavarnastigi sé náð. Frumvarpið tengist því ekki eingöngu Covid-19 faraldrinum.
Augljóst er að félagsmenn LÍ sem starfa í heilsugæslu og á sjúkrahúsum eru í hópi þeirra starfsmanna
opinberra aðila sem munu mögulega þurfa að sæta flutningi af því tagi sem hið nýja fyrirhugaða
lagaákvæði er að heimila. Félagsmenn LÍ sem starfa hjá ríkinu hafa verið viðbúnir slíkum tilfærslum og
hefðu að öllum líkindum tekið þeim án þess að lagabreytingin yrði gerð. LÍ er hins vegar sammála því
að tryggara er að hafa traustan lagagrundvöll fyrir heimildum a f þessu tagi, ekki síst þar sem það er gert
að borgaralegri skyldu að sæta slíkum flutningi.
LÍ leyfir sér að benda á eftirfarandi vegna frumvarpsins:
1. Hið fyrirhugaða lagaákvæði gerir ráð fyrir fortakslausri heimild því það er sögð borgaraleg skylda
starfsmanna opinberra aðila að gegna störfúm í þágu almannavarna á hættustundu. LÍ telur
mikilvægt að settur sé varnagli vegna heilsufars starfsmannanna þannig að skyldan verði aldrei
algerlega fortakslaus. Upp geta komið þær aðstæður á hættustundu að ekki er forsvaranlegt að skikka
Hlíðasmára 8 • 200 Kópavogur ■ ísland • Simi: (+354) 564 4100 ■ Fax: (+354) 564 4106 Kt. 450269-2639 • w w w .lis.is • tis@lis.is
mailto:nefndasvid@althingi.is
http://www.lis.is
mailto:tis@lis.is
alla starfsmenn opinberra aðila til að gegna störfum í þágu almannavarna. Í þeim aðstæðum sem nú
eru uppi vegna Covid-19 faraldursins þá getur verið sérstaklega varhugavert að skikka t.d. lækna og
aðra heilbrigðisstarfsmenn með undirliggjandi heilsufarsvanda í framlínuna í þjónustu við smitaða.
Þeir geta á hinn bóginn örugglega sinnt margvíslegum öðrum verkefnum, öðrum en þeim sem þeir
sinna daglega. LÍ telur mikilvægt að þessi varnagli sé tilgreindur í lagaákvæðinu sjálfu.
2. Í 19. gr. laganna, sem verður 19. gr. a skv. frumvarpinu, þar sem fram kemur að það sé borgaraleg
skylda þeirra sem eru á aldrinum 18-65 ára að gegna á hættustundu, án endurgjalds, starfi í þágu
almannavarna. Þar kemur fram að það má skjóta ákvörðun um þetta til ráðherra. LÍ bendir á að
mögulega þurfi að vera sambærileg málskotsheimild vegna hinnar fyrirhuguðu nýju 19. gr.
fyrir starfsmenn opinberra aðila, jafnvel þó gert sé ráð fyrir að þeir haldi launum sínum.
3. Fram kemur að opinberir starfsmenn haldi launum sínum. LÍ vill láta það koma hér fram að það
telur að í þessu felist að grein 6.1 í kjarasamningi fjármála- og efnahagsráðherra og LÍ haldi gildi
sínu, þ.e. að ef læknir er með flutningi samkvæmt ákvæðinu settur í staðgengilsstarf sem fylgja hærri
laun en þau sem læknirinn fær í sínu hefðbundna starfi þá fái hann einnig greiddan launamismuninn.
4. Í kafla 6 í greinargerð með frumvarpmu er fjallað um mat á áhrifum. Þar segir: „Ekki er gert ráð
fyrir því að frumvarp þetta muni hafa áhrif á heildarútgjöld ríkissjóðs.“ Þessi fullyrðing kemur LÍ á
óvart. Það er viðbúið a.m.k. í því ástandi sem ríkir nú um stundir, að læknar og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn þurfi að vinna meira og mögulega miklu meira en vinnuskyldu þeirra nemur
og þar með að það komi til yfirvinnugreiðslna til þeirra. Þetta á ekki síst við ef faraldurinn fer skv.
verstu spám og ef hluti heilbrigðisstarfsmanna sýkist og getur ekki sinnt störfum sínum.
LÍ vill láta koma fram að þó að þessar athugasemdir séu gerðar við frumvarpið þá styður félagið það
heilshugar. Læknar, félagsmenn LÍ eru vanir því, viðbúnir því og eiga von á því að í aðstæðum sem
þeim sem nú eru vegna Covid-19 að sinna sjúklingum eins vel og þeim er mögulegt. Læknar, líkt og
aðrir heilbrigðisstarfsmenn, vinna á hveijum tíma af fullum heilindum í þágu sjúklinga, skjólstæðinga
sinna.
Verði eftir því óskað eru fulltrúar LÍ að sjálfsögðu tilbúnir til samráðs við Allsheijar- og
menntamálanefnd vegna þessa lagafrumvarps.
Virðingarfyllst,
f.h. stjórnar LÍ,
Reynir Arngrímsson,
formaður.
Hliðasmára 8 • 200 Kópavogur • ísland Sími: (+354) 564 4100 ■ Fax: (+354) 564 4106 ■ Kt. 450269-2639 • w w w .lis.is ■ lis@ lis.is
http://www.lis.is
mailto:lis@lis.is