Nefndasvið Alþingis
b.t. fjárlaganefndar
Austurstræti 8-10
150 Reykjavík
nefndasvid@althingi.is
Mál: Frumvarp til fjáraukalaga fyrir árið 2020
Samtök atvinnulífsins (SA) vísa til tölvupósts fjárlaganefndar Alþingis frá því í gær þar sem óskað var umsagnar
SA um ofangreint lagafrumvarp. SA þakka nefndinni fyrir það tækifæri að fá að veita umsögn um ofangreint
frumvarp.
Fjáraukalagafrumvarpið er lagt fram við afar sérstakar og fordæmalausar aðstæður í efnahagslífinu. Í því eru
lagðar til nokkrar afmarkaðar breytingar á gildandi fjárlögum sem lúta að tilteknum hluta mótvægisráðstafana
stjórnvalda í tengslum við það áfall á efnahag landsins sem leiðir af heimsfaraldri COVID-19. Tilefni
lagasetningarinnar má rekja til samþykktar ríkisstjórnarinnar 10. mars 2020 um aðgerðir í sjö liðum til að mæta
efnahagslegum áhrifum faraldursins. Frumvarpið er lagt fram samhliða öðrum ráðstöfunum í ríkisfjármálum,
annars vegar á sviði skattamála og hins vegar vegna ráðstafana sem varða greiðsluerfiðleika fyrirtækja.
SA fagna frumvarpinu og styðja það heilshugar en vilja þó vekja athygli á eftirfarandi:
1. Lánsfjárþörf ríkissjóðs (3. gr.)
Í 3. gr. frumvarpsins er lagt til að breytingar verði gerðar á 1. tölul. 5. gr. fjárlaga fyrir árið 2020 þannig að
lánsfjárheimild ríkissjóðs verði hækkuð úr 45 ma.kr. í 140 ma.kr. vegna aukinnar fjárþarfar ríkissjóðs í tengslum
við aðgerðirnar. Aukin lánsfjárþörf kemur til vegna fjármögnunar þeirra aðgerða sem lúta m.a. að auknum
fjárfestingum, markaðsátaki til að kynna Ísland og laða ferðamenn aftur til landsins, tekjufalls ríkissjóðs vegna
frestunar gjalddaga og hugsanlegs kostnaðar vegna veitingar ábyrgða á lán banka til fyrirtækja.
Kostnaður ríkissjóðs vegna aðgerðanna að teknu tilliti til frestunar skattgreiðslna sem hann þarf að brúa yfir
árið er 170 milljarðar króna. Þá á eftir að taka tillit til minni skatttekna og aukinna útgjalda ríkissjóðs vegna
efnahagsástandsins. Í þessu samhengi má benda á að við gjaldþrot WOW Air hf. versnaði afkoma ríkissjóðs um
50 ma.kr samkvæmt endurskoðaðri fjármálastefnu stjórnvalda. SA telur að efnahagsleg áhrif vegna
faraldursins muni hafa töluvert meiri áhrif á afkomu ríkissjóðs en fall WOW hafði. Í ljósi þessa telur SA að
lánsfjárþörfin sé verulega vanmetin miðað við ofangreindar forsendur.
2. Ríkissjóður ábyrgist viðbótarlánin (4. gr.)
Í 4. gr. frumvarpsins er m.a. lagt til að nýr liður (7.32) bætist við 6. gr. fjárlaga fyrir árið 2020. Hann heimilar
ríkissjóði að leita samninga við Seðlabanka Íslands um að bankinn veiti fyrirgreiðslu til að auðvelda viðbótarlán
lánastofnana til fyrirtækja, sem orðið hafa fyrir verulegu tekjutapi vegna heimsfaraldurs kórónaveiru. Skulu
lánastofnanir við lánveitingar uppfylla nánari skilyrði sem ráðherra muni setja í samningi við Seðlabanka. Í
samningnum skuli tilgreind þau hlutlægu skilyrði sem lögð yrðu til grundvallar ákvörðunum um skiptingu
ábyrgða milli lánastofnana, ásamt nánari skilyrðum við veitingu ábyrgða, hvernig tryggja mætti að ráðstöfun
Seðlabankans byggi á skýrum, málefnalegum og gagnsæjum forsendum sem leiði til jafnræðis þeirra fyrirtækja
sem leita eftir fyrirgreiðslu og hvernig eftirliti og reglubundinni skýrslugjöf skuli háttað. Kveðið skuli á um það
í samningnum að ríkissjóður tryggi Seðlabankanum skaðleysi vegna þess kostnaðar sem hann kunni að verða
SA
SAMTOK
ATVINNULÍFSINS
o
Reykjavík, 24. mars 2020
Samtök atvinnulífsins | Borgartúni 35 | 105 Reykjavík | Sími 591 0000 | Netfang sa@ sa.is | www.sa.is
mailto:nefndasvid@althingi.is
mailto:sa@sa.is
http://www.sa.is
5 A * • •
fyrir vegna slíkrar fyrirgreiðslu. Samningur ráðherra við Seðlabankann skuli eftir föngum tryggja endurgreiðslu
slíkra viðbótarlánveitinga og miða við að heildaráhætta ríkissjóðs vegna þeirra geti að hámarki numið 35 ma.kr.
SA taka undir það sem fram kemur í umsögn Seðlabanka Íslands um að eðlilegra sé að ríkissjóður sjálfur
ábyrgist beint viðbótarlán lánastofnana, til fyrirtækja sem orðið hafa fyrir verulegu tekjutapi vegna
faraldursins, í stað Seðlabanka Íslands. Í fyrsta lagi er vegið að sjálfstæði bankans sem mælt er fyrir um í 1.
mgr. 1. gr. laga um Seðlabanka Íslands nr. 92/2019 með því fyrirkomulag sem lagt er til. Í öðru lagi er óeðlilegt
að Seðlabankinn gangist í ábyrgð fyrir lán sem veitt eru af lánastofnunum sem honum er falið lögum skv. að
hafa eftirlit með, sbr. 3. mgr. 1. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002, sbr. 4. mgr. 2. gr. laga um
Seðlabanka Íslands. Í þriðja lagi yrði framkvæmdin mun einfaldari og skilvirkari með því beina ábyrgðum beint
í gegnum ríkissjóð í stað Seðlabankann.
3. Hagræðingarkrafa á stofnanir
Engin hagræðingarkrafa er sett á ríkisstofnanir í frumvarpinu. Við blasir að starfsemi margra stofnana mun
dragast verulega saman eða jafnvel liggja niðri í einhverjar vikur eða mánuði vegna faraldursins. Eðlilegt væri
að samið yrði við starfsmenn um að fara í hlutastörf í samræmi við lög um breytingu á lögum um
atvinnuleysistryggingar og lögum um Ábyrgðasjóð launa (minnkað starfshlutfall) sem samþykkt voru á Alþingi
sl. föstudag. Íslenskt atvinnulíf glímir við efnahagsskell sem er án allra fordæma og það mun taka tíma að vinna
upp framleiðslutapið. Ríkissjóður getur því ekki brugðist við versnandi efnahagshorfum, tekjufalli og auknum
útgjöldum með hækkun skatta og gjalda á íslenskt atvinnulíf næstu árin. Aukin hagræðing í ríkisrekstri er því
nauðsynleg og verður verkefni næstu missera þegar faraldurinn hefur gengið yfir. Það breytir þó ekki því að
stöðugt þarf að horfa til þeirra fjármuna sem ríkissjóður hefur úr að spila hverju sinni. SA hvetja stjórnvöld til
að horfa til þeirrar stöðu sem nú er uppi og finna allar mögulegar leiðir til að draga úr útgjöldum og hagræða í
rekstri.
4. Hlutdeildarlán
Þá taka SA undir það sem fram kom í umsögn Samtaka iðnaðarins um að koma þurfi á hlutdeildarlánum sem
allra fyrst og auka fjárveitingu til stofnframlaga. Á þessum tímum þurfi að leita allra leiða til að viðhalda
stöðugri uppbyggingu til að mæta grundvallarþörf samfélagsins til næstu ára. Í ljósi þess að mikill samdráttur
verður á nýrri íbúðarfjárfestingu er nauðsynlegt að fara hratt af stað með nauðsynlega uppbyggingu, m.a. með
því að koma á hlutdeildarlánum sem allra fyrst og auka fjárveitingar til svokallaðra stofnframlaga. Tryggja þurfi
fjármagn til þessara verkefna á þessu ári að því gefnu að frumvarp um hlutdeildarlán verði samþykkt.
5. Tækniþróunarsjóður
SA leggja til að hluti aukins fjármagns til fjárfestinga verði varið til að leggja aukið fjármagn í Tækniþróunarsjóð.
Árangurshlutfall, þ.e.a.s. hlutfall úthlutunar af umsóknum, sjóðsins er orðið mjög lágt og hætta á að við séum
að missa af vænlegum verkefnum sem skapað geta mikil umsvif til framtíðar.
Virðingarfyllst,
f.h. Samtaka atvinnulífsins
Halldór Benjamín Þorbergsson
framkvæmdastjóri