Geðheilbrigði á tímum óvissu
Geðheilbrigðism ál hafa því m iður sæ tt afgangi í heilbrigðis- og félagskerfinu á Islandi um langt
árabil. Um fang m álaflokksins er nú þriðjungur að heilbrigðiskerfinu en fjárveitingar hafa verið
í takti við um fangið. Áæ tlað er að um 10% af heildarútgjöldum hins opinbera til
heilbrigðism ála fari í geðheilbrigði. Geðhjálp hefur ítrekað bent stjórnvöldum á þessa
staðreynd.
Afleiðingar af þessu sjást t.d. í tölum Tryggingastofnunar um örorku en sam kvæ m t þeim voru
örorkulífeyrisþegar af völdum geðraskana árið 1990 sam tals 2.522 eða 30% af heildarfjölda
örorkulífeyrisþega. Nú þrjátíu árum síðar eru þeir 7.262 eða 37% af heildarfjölda. Þetta er
aukning um 223% á þessum þrjátíu árum. Eins má nefna þróun á tölum um geðraskanir,
alvarlegar sem vægar, svo sem kvíða og þunglyndi.
Nú er komin upp alvarleg staða í sam félaginu vegna COVID-19 faraldursins. M argir eru
einangraðir og dregið hefur stórlega úr þjónustu og úrræðum til fólks sem er að glíma við
geðræ nar áskoranir þar sem heilu úrræðin hafa neyðst til að loka vegna sam kom ubanns.
Kvíði, einm analeiki og ótti er eitthvað sem æ fleiri tengja við á þessum tím um en
viðkvæ m ustu hóparnir eru í sérstaklega erfiðri stöðu. Það er mat stjórnar Geðhjálpar að þetta
ástand eigi aðeins eftir að versna eftir því sem sam kom ubann og lokanir úrræða og þjónustu
vara lengur. Það er á tím um sem þessum sem ríður á að gera allt sem hægt er svo afleiðingar
þeirrar geðheilbrigðisáskorunar, sem þessi faraldur er, valdi ekki sam félagslegum erfiðleikum
langt inn í fram tíðina.
Lönd um allan heim eru að beina aukinni athygli að geðheilbrigði, ekki aðeins viðkvæ m ra
hópa heldur alls alm ennings. og eru Yfirvöld víða eru þannig farin að bregðast við ástandinu
ásam t því að leggja á ráðin um hvernig taka eigi á mögulegri aukningu í eftirspurn eftir
geðheilbrigðisþjónustu er faraldurinn rénar.
Íslensk stjórnvöld þurfa að slást í þennan hóp og bregðast við án tafar. Æ skilegt væri að kalla
strax sam an lykil haghafa í kerfinu, einhverskonar „Geðráð", og bæta við þá
geðheilbrigðisstefnu og aðgerðaáæ tlun í geðheilbrigðism álum sem þegar er í gildi. Móta þarf
aðgerðir og laga fjárveitingar að ástandinu og hvernig það er líklegast til að þróast til skemmri
og lengri tíma. Þá verður að tryggja að í slíkri vinnu verði fulltrúar notenda hafðir með í
ráðum. Það er skynsam legt að vinna með orsakir núna og draga þannig úr m ögulegum
afleiðingum viðbragðsleysis síðar. Nú er ekki tími til að draga sam an seglin heldur nýta
tæ kifæ rið til að gefa í og hugsa til framtíðar.
Ef ekki verður brugðist við núna er hætta á að við sem sam félag sitjum uppi með ástand sem
erfitt verður að vinna úr seinna meir. Efnahagslífið mun fyrr eða síðar fara í gang aftur en það,
líkt og sam félagið allt, hvílir á geðheilsu þjóðarinnar. G leym um ekki geðheilsu í
b jörgunarapökkunum . Góð geðheilsa er undirstaða hvers sam félags.
Stjórn Landssamtakanna Geðhjálpar