N Á T T Ú R U F R Æ Ð I S T O F N U N Í S L A N D S
Umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis,
Nefndasvið Alþingis
150 REYKJAVÍK
Garðabær, 09. október 2019
2019090040/42-1-3
TB
jgo/tb
Tillaga til þingsályktunar um mótun efnahagslegra hvata til að efla ræktun orkujurta á
íslandi, 44. mál.
Vísað er til tölvupósts/bréfs ffá umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis, dags. 27. september sl.,
þar sem óskað er eftir umsögn Náttúrufræðistofnunar Islands um tillögu til þingsályktunar um
mótun efnahagslegra hvata til að efla ræktun orkujurta, repju og nepju, á íslandi, 44. mál.
Náttúrufræðistofnun getur tekið undir að allra leiða sé leitað til að minnka notkun á
jarðefnaeldsneyti og að notkun olíu úr plöntum geti verið ein leið til þess. í greinargerð með
tillögunni eru færð rök fyrir því hvers vegna ástæða sé til að styðja ræktun á jurtum til að vinna
úr þeim olíu og má taka undir margt af því sem talið er vera ávinningur af ræktun orkujurta. í
kafla um landþörf er fjallað um fískiskipaflotann og bent á að til að mæta notkun flotans á
jarðdísilolíu, 160 þús tonn, þyrfti að rækta orkujurtir á um 1.600 ferkílómetrum af landi. Við
r O
skoðun Náttúrufræðistofnunar kemur í ljós að land undir 100 m y.s. á Islandi er 18.176 km' og
2 o o
1.600 km því um 8% af því en tún og akurlendi eru nú um 1.800 km’. 1.600 km’ svara til
rúmlega fimmfaldrar útbreiðslu lúpínu í dag.
I kafla um landþörf er komið inn á að repjan sé ekki kröfuhörð með tilliti til ræktarlands og
þrífist t.d. í sendinni jörð og hana megi nota til uppgræðslu og nota lúpínu sem tegund til að
undirbúa jarðveginn. Jafnframt er lagt til í tillögunni að tekin sé afstaða til nokkurra efnhagslegra
hvata í aðgerðaráætluninni. Hvergi í tillögunni er hins vegar lagt til að skoða vel hvaða land gæti
verið hentugt til viðamikillar útbreiðslu á einni eða tveimur tegundum t.d. með tilliti til
líffræðilegrar fjölbreytni en einnig m.t.t annarrar ræktunar/landbúnaðar. Til þess að meta land
þarf bæði fjármagn til að greina hvaða land er hentugt til þessarar ræktunar og jafnframt til
„skipulagsvinnu" þar sem saman eru skoðaðar hinar ýmsu landnýtingaráætlanir s.s. í
náttúruvemd og landbúnaði og skógrækt. Loftslagsmál eru ekki eini vandi jarðarinnar heldur
einnig sífellt tap á líffræðilegri fjölbrejdni. Aðgerðir til að minnka losun gróðurhúslofttegunda
verða að taka tillit fleiri þátta en að reikna eingöngu losun eða bindingu kolefnis. Það þarf sem
sagt að skoða vel hvaða land er notað. Það er vel þekkt víða erlendis hvernig ræktun á einni
tegund hefur farið gríðarlega illa með lífríki svæða s.s. ræktun pálma til að vinna úr þeim olíu,
Urriðaholtsstræti 6-8 Pósthólf 125 2 l2G arðabæ r á Sími 590 0500 Bréfasími 590 0595 www.ni.is
http://www.ni.is
https://portals.iucn.org/library/sites/library/fiies/documents/2018-027-En.pdf. sjá einnig tillögu
til þingsályktunar, þingskjal 120-120. mál. Þó hér sé sérstaklega bent á sanda sem ræktunarsvæði
þá þarf engu að síður að hafa land til umráða og efnahagslegir hvatar geta oft leitt til þess að
meira er hugsað um fjárhagslegan ávinning en umhverfislegan ávinning. Oþarfa framræsla lands
er þekkt dæmi um það. Þá þarf einnig að stýra efnahagslegum hvötum svo hver sem er geti ekki
notað hvaða lands sem er ef votta á ræktun á repju og nepju sem umhverfisvæna sjálfbæra
nýtingu.
Að mati Náttúrufræðistofnunar er framangreind tillaga ekki fullunnin og virðist vera að taka
sömu stefnu og skógrækt og binding kolefnis. Þar fer stór hluti, líklega lang stærstur hluti,
skógræktar fram í þegar grónu landi og land oft rifið upp til að planta í það. Má í því sambandi
benda á óskir Kolviðar um TTS flekkjun lands til að planta „loftslagsskógi" við Úlfljótsvatn
(samningur um 110 ha lands). Jafnvel er gengið svo langt að selja framtíðarskóga, fjárhagslegur
ávinningur t.d. skógræktarfélaga, sem bindingu á kolefni og uppbót fýrir losun þess í
andrúmsloftið í dag. Engin trygging er þó fýrir því að árangur náist og enn síður hægt að tryggja
að það kolefni sem þegar er búið að losa valdi ekki skaða. Það er því eindregin ábending frá
Náttúrufræðistofnun að áður en lagt er til að styðja við repju og nepju rækt með almanna fé þá
séu allar hliðar málsins skoðaðar. Og kröfur gerðar um „alvöru" vottun sem tryggir að ræktunin
sé umhverfisvæn í alla staði.
Virðingarfýllst
Jón Gunnar Ottósson Trausti Baldursson
forstjóri forstöðumaður vistfræði- og ráðgjafardeildar
https://portals.iucn.org/library/sites/library/fiies/documents/2018-027-En.pdf