Lanctssamtöfíin
Þroskahjdlp
Mannréttindi fyrir ailaí
Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um frumvarp til laga um breytingu á
almennum hegningarlögum, nr. 19/1940, með síðari breytingum (kyntjáning
og kyneinkenni), 422. mál.
Landssamtökin Þroskahjálp styðja þær breytingar sem lagðar eru til í frumvarpinu.
Samtökin vekja einnig athygli allsherjar- og menntamálanefndar á eftirfarandi og skora á
nefndina og Alþingi að gera breytingar á þeim ákvæðum almennra hegningarlaga sem
frumvarp þetta tekur til þannig að fatlað fólk á Íslandi njóti verndar þessara ákvæða eins og
aðrir hópar fólks sem eru sérstaklega berskjaldaðir fyrir fordómum, mismunun og
hatursorðræðu.
Íslenska ríkið fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks árið 2016 og
skuldbatt sig þar með til að virða ákvæði hans og framfylgja þeim m.a. með því að gera
nauðsynlegar breytingar á íslenskri löggjöf.
Í 1. gr. samningsins segir m.a.:
Markmiðið með samningi þessum er að stuðla að, verja og tryggja að allt fatlað fólk njóti til
fulls og að jöfnu allra mannréttinda og mannfrelsis og að stuðla að virðingu fyrir eðlislægri
reisn þess.
4. gr. samningsins hefur yfirskriftina „almennar skuldbindingar". Þar segir:
1. Aðildarríkin skuldbinda sig tilþess að tryggja og stuðla að því að öll mannréttindi
og mannfrelsi verði í einu og öllu að veruleika fyrir allt fatlað fólk án mismununar a f nokkru
tagi vegna fötlunar.
Aðildarríkin skuldbinda sig í þessu skyni til:
a) að samþykkja öll viðeigandi lagaákvæði og ráðstafanir á sviði stjórnsýslu og
aðrar ráðstafanir tilþess að þau réttindi sem eru viðurkennd með samningi þessum verði að
veruleika,
b) að gera allar viðeigandi ráðstafanir, þar með talið á sviði lagasetningar, til þess
að gildandi lögum, reglum, venjum og starfsháttum, sem fela í sér mismunun gagnvart fötluðu
fólki, verði breytt eðaþau afnumin, ...
5. gr. samningsins hefur yfirskriftina „Jafnrétti og bann við mismunun". Þar segir:
1. Aðildarríkin viðurkenna að allir menn eru jafnir fyrir og samkvæmt lögum og eiga rétt
á jafnri vernd og jöfnum hag lögum samkvæmt án nokkurrar mismununar.
2. Aðildarríkin skulu banna hvers kyns mismunun á grundvelli fötlunar og tryggja fötluðu
fólki jafna og skilvirka réttarvernd gegn mismunun af hvaða ástæðu sem er. ...
Í 8. gr. samningsins sem hefur yfirskriftina „Vitundarvakning" segir m.a. að ríki sem hafa fullgilt
samninginn skuli „samþykkja tafarlausar, árangursríkar og viðeigandi ráðstafanir"
„til þess að stuðla að vitundarvakningu alls staðar innan samfélagsins, einnig á vettvangi
fjölskyldunnar, um fatlað fólk og að auka virðingu fyrir réttindum og mannlegri reisn þess", og
„til þess að vinna á móti staðalímyndum, fordómum og skaðlegum venjum sem tengjast
fötluðu fólki, einnig þeim sem eru reist á kyni og aldri, á öllum sviðum lífsins."
16. gr. samningsins hefur yfirskriftina „Frelsi frá misnotkun í gróðaskyni, ofbeldi og
misþyrmingum." Þar er kveðið á um ýmsar skyldur ríkja sem hafa fullgilt samninginn til að
vernda fatlað fólk fyrir ofbeldi af ýmsu tagi.
Þau ákvæði samnings SÞ um réttindi fatlaðs fólks sem vísað er til hér að framan eru
viðurkenning á og viðbrögð alþjóðasamfélagsins við þeirri staðreynd að fatlað fólk hefur orðið
fyrir og verður enn fyrir mismunun og miklum fordómum sem birtist m.a. í neikvæðri og
lítilækkandi orðræðu og ofbeldi af ýmsu tagi hvarvetna í heiminum. Ísland er engin
undantekning frá því, eins og dæmin sýna. Einn þáttur í slíku ofbeldi er hatursorðræða sem
skapar, ýtir undir og og viðheldur fordómum og leiðir til mismununar og ofbeldis.
Með vísan til þess sem að framan er rakið telja Landssamtökin Þroskahjálp að á íslenska ríkinu
hvíli sú skýra skylda samkvæmt samningi SÞ um réttindi fatlaðs fólks að gera nauðsynlegar
breytingar á ákvæðum 180. gr. og 233. gr. a almennra hegningarlaga til að þær nái einnig
örugglega til mismununar á grundvelli fötlunar og hatursorðræðu í garð fatlaðs fólks. Þær
breytingar eru nauðsynlegar að mati samtakanna til að ekki verði um mismunun á grundvelli
fötlunar að ræða hvað varðar þá vernd sem greinarnar veita og fatlað fólk þarf á að halda og
á rétt á samkvæmt samningi SÞ um réttindi fatlaðs fólks.
Landssamtökin Þroskahjálp óska eindregið eftir að fá að koma á fund allsherjar- og
menntamálanefndar til að fylgja þessari umsögn sinni eftir og gera nánari grein fyrir
sjónarmiðum sínum.
Virðingarfyllst,
Bryndís Snæbjörnsdóttir, formaður Þroskahjálpar
Árni Múli Jónasson, framkvæmdastjóri Þroskahjálpar