Nefndasvið Alþingis
Velferðarnefnd
Austurstræti 8-10
150 Reykjavík
Reykjavík, 04.12.2019
Tilvísun: 201911-0042
Efni: Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum um fæðingar- og
foreldraorlof nr. 95/2000, með síðari breytingum (lenging
fæðingarorlofs), 393. mál.
Alþýðusamband íslands fagnar því að komið sé fram þetta þarfa frumvarp og
styður að það verði að lögum í núverandi mynd.
Málefni foreldra ungra barna eru sífellt í umræðunni enda nauðsynlegt að mati ASÍ
að búið sé þannig um mál að kerfið, vinnumarkaðurinn og menningarvitund
samfélagsins stuðli að því að markmið laganna ná fram að ganga, þ.e. að tryggja
barni samvistir við báða foreldra sem og að gera körlum og konum kleift að
samræma fjölskyldu- og atvinnulíf.
Þrátt fyrir að þetta frumvarp sé nú nýlega lagt fram er rétt að rekja það í stuttu
máli að það varð ekki til upp úr engu og á sér talsverðan aðdraganda og ber þá
helst að nefna skýrslu Velferðarráðuneytis og aðila vinnumarkaðarins um
framtíðarstefnu í fæðingarorlofsmálum sem eðli málsins skv. er vitnað til í
greinargerð með frumvarpinu.1 Sérstaklega vegur þar þungt þær ályktanir sem
draga má af tölfræði og viðhorfsrannsóknum sem vitnað er til. ASÍ tekur heilshugar
undir þau sjónarmið sem þar koma fram um hvernig best sé að hátta skiptingu
fæðingarorlofs til að tryggja það að markmiðum laganna sé náð. í því samhengi
eru þau sjónarmið vel römmuð inn af þeim fræðimönnum, Guðnýju Björk Eydal og
Ingólfi V. Gíslasyni, sem hafa haft veg og vanda að þeim rannsóknum í innsendri
umsögn á Samráðsgáttina.2
Ábyrgð á heimili og heimilisstörfum sem og ójöfn skipting þeirra á milli kynja er
ein stærsta ástæðan fyrir kynjamisrétti á vinnumarkaði. Öll skref í þá átt að stuðla
að jafnri ábyrgð eru nauðsynleg að mati ASÍ. Fram hafa komið sjónarmið um að
þessi breyting sem nú liggur fyrir geti haft í för með sér að foreldrar muni eiga
erfiðara um vik að láta heimilishaldið ganga og öllu nær væri að fjölskyldur réðu
alfarið sjálfar hvernig skipting þeirra mánaða sem ætlaðir eru til fæðingarorlofs
skiptist á milli foreldra. Á sama tíma og ASÍ sýnir þessum sjónarmiðum skilning
1 h ttD s://w w w .s t io m a iT a d id .is /m e d ia /v e lfe r c la r r a d u n e v t i-
m edia/inedia/skvrslur2016/l 1032016 Framtidarstefna i daedingarorlofsm alum .pdf
2 https://sam radsiíatt.island.is/oll-m al/$C ases/D etails/? id=1529& uid=9f49 e39b -4d 0 5-ea l 1-9458-0 0 5 0 5 6 8 5 0 4 74
http://www.stiomaiTadid.is/media/velferclarradunevti-
https://samradsi%c3%adatt.island.is/oll-mal/$Cases/Details/?id=1529&uid=9f49e39b-4d05-eal
enda heimilisaðstæður mjög mismunandi, þá má auðveldlega draga þá ályktun út
frá þeirri tölfræði sem liggur fyrir að kerfi sem eyrnamerkir ekki réttinn til hvors
foreldris geti leitt til verulegs bakslags í jafnréttisbaráttu. Jafnframt má færa rök
fyrir því að séu hagsmunir barnsins hafðir að leiðarljósi sé augljósa niðurstaðan
alltaf sú að binda réttinn við hvort foreldri enda tryggi það best samvistir barns við
báða foreldra, þó svo að í sérstökum tilvikum geti það hentað foreldrum illa. í því
samhengi er rétt að benda á að nú er vinna hafin við heildarendurskoðun
fæðingarorlofslaga nr. 95/2000 og því tækifæri til að tryggja að kerfið nái að grípa
þau sérstöku tilvik sem upp geta komið svo að það virki sem best fyrir sem flesta.
Ekki verður skilið við svona umsögn án þess að vekja athygli á þeim áskorunum
sem skapast hjá flestum foreldrum við að brúa bilið á milli fæðingarorlofstöku og
dagvistunar. ASÍ óttast að ef ekki verður tekið almennilega á þeim málum og
börnum tryggð örugg dagvistun í beinu framhaldi af fæðingarorlofstöku muni verða
erfiðara um vik en ella að ná þeim áföngum í kynjajafnrétti sem nauðsynlegt er að
ná. Æskilegast væri að vinna við lausnir á slíku væru unnar í samhengi við þá
heildarendurskoðun sem nú á sér stað á fæðingarorlofslögum nr. 95/2000 sem og
Jafnréttislögum nr. 10/2008.
Halldór Oddsson
Lögfræðingur hjá ASÍ.
halldoro@asi.is / s. 535-5600
mailto:halldoro@asi.is