Landbúnaðarráðuneyti
Nefndasvið Alþingis
b.t. atvinnuveganefndar
Austurstræti 8-10
101 Reykjavík Reykjavík,
o
Efni: Umsögn Félags svínabænda á frumvarpi til laga um breytingu á
búvörulögum nr. 99/1993 (úthlutun tollkvóta)
Almennt um frumvarpið
Það er skýlaus krafa greinarinnar að tollkvóti um ákveðið magn af
innfluttum svínasíðum verði ekki bundinn í lög. Tillaga um 400 tonna tollkvóta
á svínasíðum í framvarpinu sýnir okkur enn og aftur hversu ógerlegt það er að
verða fyrir íslenska svínarækt að ná vopnum sínum til að anna aukinni eftirspurn
eftir svínakjöti. Svínabændur hvorki eiga að né geta sætt sig við að einhliða sé
bundið í lög innflutningur á magni sem samsvarar 80% af innlendri framleiðslu
(á svínasíðum).
Félag svínabænda styður að ráðgjafanefnd um inn- og útflutning
landbúnaðarvara verði lögð niður og telur jákvætt og í raun nauðsynlegt að
leggja hana niður. Þeirri nefnd var falið að taka ákvarðanir út frá gögnum sem
voru í besta falli misvísandi og því rökrétt skref að fella nefndina niður. Sem
dæmi má nefna að innflytjendur gátu gengið að því sem vísu að tollkvótar fyrir
svínasíður yrðu opnaðir og nýttu því tollkvóta við ESB í að flytja inn aðra vöðva
sem nægt framboð var af á markaði. Þannig var í raun verið að misnota kerfið
og ráðgjafanefndina. Hinn möguleikinn væri að efla nefndina þ.a. hún hefði
betri gögn til að taka upplýsta ákvörðun. Það er þó mjög erfitt að sjá hvernig
hún á að stunda þá rannsóknarvinnu sem nauðsynleg er til að fullvissa sig um
raunverulega vöntun á einstaka vörum á markaði.
Félag svínabænda hefur miklar efasemdir um að breytt fyrirkomulag við
útboð á tollkvótum skili sér til neytenda. Ljóst er að þær tilslakanir sem hafa
verið gerðar í innlendri tollvernd hingað til hafa ekki skilað sér til neytenda.
Hvernig ætla stjórnvöld að tryggja að ábati af breyttu fyrirkomulagi við útboð á
tollkvótum skili sér í vasa neytenda?
bls 1 af 5
400 tonna tollkvóti á innfluttar svínasíður
Frá því að frumvarpið var sett í samráðsgáttina í sumar og þar til ráðherra
lagði það fram á þingi nýverið hefur verið gerð ein grundvallarbreyting á
frumvarpinu. Hún er sú að nú stendur til að binda einhliða í lög innflutning á
svínasíðum upp á 400 tonn á ári. Óhætt er að segja að þetta útspil hafi komið
greininni í opna skjöldu. Það er grundvallar munur á því að bjóða út tímabundna
tollkvóta annars vegar og því að festa þetta í lög um ókomna tíð.
Eftir að tollkvótar á innflutt svínakjöt voru stórauknir með tollasamningi
sem gerður var 2015 rúmast eftirspurn á svínsíðum vel innan núverandi
tollkvóta. ESB tollkvótinn er orðinn 700 tonn (var 200 tonn) og þá var tollkvóti
á unnum kjötvörum aukinn úr 50 tonnum í 400 tonn (aukning 350 tonn). Ljóst
má því vera að eftirspurn eftir svínasíðum rúmast fyllilega innan þessa tollkvóta
og engin þörf á viðbótartollkvóta fyrir svínasíður.
Nauðsynlegt er að benda á að það er einfaldlega óskynsamlegt að hreyfa
við tollvernd á sama tíma og verið er að kanna þróun tollverndar og verið er að
greina stöðu íslensks landbúnaðar gagnvart breytingum í alþjóðlegu
viðskiptaumhverfi sbr. aðgerðaáætlun um matvælaöryggi (liður 14 af 17).
Þá liggur það einnig ljóst fyrir að ákvarðanatakan um eftirspurn er byggð á
ófullnægjandi gögnum. Sérstakt tollskrárnúmer kom einungis til 1. september
sl.. Fram að því var ekkert tollskrárnúmer fyrir grísahnakka og voru þeir því
fluttir inn á sama tollskrárnúmeri. Það er því ómögulegt að draga ályktanir út
frá þeim gögnum sem liggja fyrir fram að 1. september sl..
Þá er í besta falli langsótt að gefa sér að ábati af auknum innflutningi mun
skila sér í lægra vöruverði til neytenda. Frá ágúst 2013 til október 2019 hefur
innflutningur á svínakjöti margfaldast að magni og nýr tollasamningur frá 2015
tekið gildi að fullu (í svínakjöti). Á þessu tímabili hefur almennt verðlag hækkað
um 14%, svínakjöt til neytenda hækkað um 15% og verð til svínabænda hefur
lækkað um 3% . Sagan segir okkur því miður að litlar líkur eru á að aukinn
innflutningur núna skila sér í pyngju neytenda. Þannig er ekki enn vitað hvað
varð um þá fjármuni (3 milljarðar) sem innflytjendur fengu endurgreidda frá
ríkinu og höfðu áður verið greiddir af neytendum.
bls 2 af 5
Þá gengur þessi 400 tonna tollkvóti þvert gegn stjórnarsáttmálanum sem
segir að efla eigi innlenda matvælaframleiðslu. Það verður ekki gert með því að
greiða sífellt götuna fyrir innfluttar landb.afurðir. Markaðshlutdeild innflutts
kjöts hefur margfaldast á þessum áratug á meðan innlenda framleiðslan
stendur nánast í stað (Sjá einnig, matvælastefnu, aðgerðaáætlun í
loftlagsmálum, innkaupastefnu matvæla fyrir opinbera aðila o.fl.)
Þá er í besta falli varasamt gagnvart greininni - á þessum tímapunkti - að
binda 400 tonna tollkvóta á svínasíðum í lög á sama tíma og:
a. Tollasamningur frá 2015 kom inn að fullu á þessu ári
b. Innflutningur á hráu kjöti hefst á næsta ári
c. Breytt fyrirkomulag við innflutning á tollkvótum byrjar á næsta
ári
d. Greinin á að fjárfesta í áður óþekktum skala. Svínabændum
hefur nú í 3 ár staðið til boða að fá styrki til að fjárfesta í bættum
aðbúnaði. Styrkir að mestu óhreyfðir fyrst og fremst vegna
pólitískrar óvissu
Tollverndin er bundin við fasta krónutölu frá árinu 1995 og er því stöðugt
að rýrna að verðgildi. Þá var hún lækkuð flatt um 40% í tollasamningi við ESB
árið 2007. Þetta hefur leitt til þess að tollverndin - sem talsmenn aukins
innflutnings kalla gjarnan ofurtolla - er ekki meiri en sú að í dag er verið að flytja
inn svínasíður á fullum tollum sem stendur vinnslum til boða á sambærilegu
hráefnisverði og innlend framleiðsla.
Starfsumhverfi greinarinnar í dag
Rétt er að rifja upp að á síðustu árum hafa íslensk stjórnvöld gert
umtalsverðar breytingar sem snúa að umgjörð svínaræktarinnar, bæði til
hagsbóta fyrir neytendur og til að auka enn frekar dýravelferð í svínarækt. En
veigamestu breytingarnar sem snúa að umhverfi greinarinnar og hafa tekið gildi
og eða/stendur til að breyta eru eftirfarandi:
I. Tollasamningur við ESB sem gerður var í september 2015, en hér má
sjá nokkur dæmi um aukningu tollkvóta á innflutt svínakjöt;
bls 3 af 5
a. Svínakjöt (vöruliður 0203) eykst um 350%
b. Pylsur (vöruliður 1601, uppistaða svínakjöt) eykst um 500%
c. Unnar kjötvörur (vöruliður 1602, uppistaða svínakjöt) eykst um
450%
Áætlað árlegt tekjutap svínaræktar svk. Skýslu Víflils Karlssonar
frá árinu 2016 er 250 - 350 milljónir
II. Innflutningur á hráu kjöti
Áætlað árlegt tekjutap svínaræktar 300 - 450 milljónir eða 12-
18% af framleiðsluverði ársins 2016 skv. skýrslu Deloitte frá í maí
2018
III. Ný reglugerð um velferð svína, að fullu komin til framkvæmda 31.
desember 2024
Skv. skýrslu RML frá árinu 2015 er kostnaður svínaræktarinnar
við að innleiða þetta regluverk metið á um 3 - 3,7 milljarða króna
(framleiðslutap innifalið). Á móti koma styrkir að upphæð 440
millj. Kr. í gegnum búvörusamninga
Niðurstaða Félags svínabænda
Lausnin hlýtur að felast í því að leyfa rykinu að setjast, þ.e. sjá áhrifin
sem verða á markaðinn af öllum þeim breytingum sem eru í farvatninu nú þegar
og að gefa greininni ráðrúm til að bregðast við aukinni eftirspurn. Eða m.ö.o.
breyta framvarpinu í þá veru að ekki verði bundinn í lög tollkvóti á innfluttar
svínasíður.
Einnig telur félag svínabænda mikilvægt að leitað verði leiða til að
andvirði tekna af útboði tollkvóta fyrir kjöt verði ráðstafað til fjárfestinga og
stuðnings við svína-, alifugla- og nautgripabændur til að uppfylla kröfur vegna
nýrra aðbúnaðarreglugerða." Þetta er í samræmi við niðurstöður svokallaðs
tollahóps sem var skipaður af þáverandi ráðherra landbúnaðar árið 2016 og átti
að koma með tillögur um mótvægisaðgerðir til ráðherra til að bregðast við
nýgerðum tollasamningi frá árinu áður. Samkeppnisstaða svínaræktarinnar við
innflutt kjöt er mjög skökk og nauðsynlegt að stjórnvöld viðurkenni þá
staðreynd og geri greininni kleift að ná vopnum sínum.
bls 4 af 5
Það sem stendur íslenskri svínarækt mest fyrir þrifum í dag - til að vaxa
og dafna - er sú hentistefna sem íslensk stjórnvöld hafa um langt skeið rekið
þegar kemur að tollverndinnni. Það er því ákall greinarinnar að stjórnvöld móti
sér skýra sýn um tollverndina og hvernig hún eigi að þróast a.m.k. næsta
áratuginn. Íslenskur landbúnaður er stundaður við mjög krefjandi aðstæður út
frá hnattrænni legu og því er í raun óhugsandi að gera samninga um
starfsumhverfi landbúnaðarins (búvörusamningar) án skýrrar stefnu í tollvernd.
Virðingarfyllst,
f.h. Félags svínabænda
Ingvi Stefánsson
Formaður Félags svínabænda
bls 5 af 5