S A M B A N D Í S L E N S K R A S V E I T A R F É L A G A
Velferðarnefnd Alþingis
Skrifstofa Alþingis - nefndasvið Reykjavík 2. desember 2019
b.t. Hildar Edwald
1911086SA AGB
Austurstræti 8-10 Málalykill: 00.63
150 Reykjavík
Efni: Umsögn um tillögu til þingsályktunar um þjóðarátak í
lýðheilsutengdum forvörnum, 309. mál-þingskjal 350.
Sambandinu barst málið til umsagnar frá velferðarnefnd Alþingis með tölvupósti 12.
nóvember sl. í tillögunni er lagt til að Alþingi feli ríkisstjórninni að skipa starfshóp
sem fái það verkefni að útfæra stefnu og aðgerðaáætlun um þjóðarátak í
lýðheilsutengdum forvörnum. Tillagan samræmist áherslum sambandsins, sbr.
umsögn sambandsins um drög að heilbrigðisstefnu til ársins 2030 í bréfi til
velferðarnefndar, dags. 12. mars sl., og umsögn til velferðarráðuneytisins um drög
að lýðheilsustefnu í bréf dags. 22. desember 2015.
Sambandið gagnrýndi síðastnefndu drögin fyrir skort á heildarsýn þar sem þau tóku
eingöngu til barna og ungmenna og gerði einnig athugasemdir við að tillögur
byggðust ekki á greiningu á stöðu og úrlausnarefnum í lýðheilsumálum og að
tillögur um veigamiklar aðgerðir sveitarfélaga voru ekki kostnaðarmetnar.
í umsögn sinni um drög að heilbrigðisstefnu tilgreindi sambandið að þörf sé á
stefnumiði, sem fjalli um ábyrgð fólks á eigin heilsu, heilsueflingu og forvarnir. Það
tók einnig fram að virk lýðheilsustefna sé lykill að árangri í viðbrögðum við þeirri
gríðarlegu áskorun sem fram undan er samhliða lýðfræðilegri þróun og aukinni þörf
fyrir öldrunarþjónustu. Að þessu sögðu er Ijóst að sambandið telur að fyrirliggjandi
tillaga sé í grunninn mikilvæg og þörf en það telur jafnframt brýnt að árétta
eftirfarandi:
í tillögunni eru tilgreind nokkur atriði sem heildstæð lýðheilsuáætlun eigi að fela í
sér og hver markmið stefnunnar eigi að vera. Sambandið gerir athugasemd við að
ekki sé tekið fram að framtíðarsýn, markmið og mælikvarðar skuli byggjast á mati á
stöðu lýðheilsu þjóðarinnar og núverandi forvarnaaðgerðum. Það telur ríka þörf á
að meta með heildstæðum hætti stöðuna þannig að stefna og aðgerðaáætlun
byggi á traustum grunni. Meðal þess sem þörf er á að skoða er verka- og
kostnaðarskipting á milli ríkis og sveitarfélaga í lýðheilsutengdum forvarnamálum.
Einnig er þörf á að líta til þess hvernig norræn nágrannalönd, haga þessum málum
en þar er hvatning til forvarnastarfs innbyggð í verkaskiptingu á milli ríkis og
sveitarfélaga. Einnig er áhugavert að líta til Skotlands þar sem sveitarfélög vinna að
forvarnarmálum ígegnum markmiðstengda árangurssamninga við ríkið.
Ljóst er að sveitarfélög eru lykilaðilar í lýðheilsutengdum forvarnarmálum. Bæði
vegna þess að þau bera ábyrgð á grunnvelferðarþjónustu við íbúa frá vöggu til
grafar og eru samstarfs- og stuðningsaðilar við íþróttafélög og önnur frjáls
Borgartúni 30, pósthólf 8100, 128 Reykjavik, simi 515 4900, fax 515 4903. sam band@ sam band.is , www.samband.is
mailto:samband@samband.is
http://www.samband.is
félagasamtök á hverjum stað. En líka vegna þess að þau eru í nánum tengslum við
íbúa vegna Iýðræðislegs hlutverks síns og leggja í vaxandi mæli áherslu á samráð og
samstarf við íbúa í tengslum við þjónustuverkefni sín. Það hefur líka sýnt sig að
sveitarfélögin hafa áhuga á að sinna forvarnamálum. Það kemur m.a. fram í því að
29 sveitarfélög, sem 91% íbúa Iandsins búa í, hafa skrifað undir samstarfssamning
við landlæknisembættið um að verða heilsueflandi samfélög. Sveitarfélögin fá hins
vegar engan fjárhagslegan stuðning frá ríkinu til að sinna Iýðheilsutengdum
forvarnaverkefnum sem er mjög óeðlilegt með tilliti til þess að það er fyrst og
fremst ríkið sem nýtur góðs af forvarnaaðgerðum sveitarfélaga í lækkun
heilbrigðisútgjalda.
Virðingarfyllst
SAMBAND ÍSLENSKRA SVEITARFÉLAGA
jp / u
íi óy Ia Qr\ f / i -n J í '
Anna G. Björnsdóttir
Sviðsstjóri þróunar- og alþjóðasviðs
2