LANDSSAMBAND VEIÐIFELAGA
Bændahöllinni v/Hagatorg »107 Reykjavík
Sími 563 0300 • www.angling.is • angling@angling.is
Alþingi.
atvinnuveganefnd.
Sent með tölvupósti.
Reykjavík, 6. nóvember 2019.
Efni: Frumvarp til laga um breytingu á lögum um lax- og silungsveiði, nr. 61/2006, með síðari
breytingum (minnihlutavernd, gerð arðskráa o.fl.), 251. mál.
Med tölvupósti, dags. 24. október 2019, óskaði atvinnuveganeírid Alþingis eftir umsögn
Landssambands veiðifélaga (hér eftir LV) um fmmvarp til laga um breytingu á lögum nr. 61/2006 um
lax- og silungsveiði. Með fm m varpinu er lagt til að lögfest verði ákvæði sem ætlað er að stvrkja
minnihlutavemd í veiðifélögum, um breytingu á skipan arðskrámefiidar og að lokum að dregið verði úr
milligöngu hins opinbera við greiðslur kostnaðar a f störfiim þeirrar nefndar. í þessari umsögn verður
fjallað um hvert og eitt þessara atriði en einnig gerðar athugasemdir við skort á samráði ásamt því að
bent er á hugsanlega brotalöm í lögum um lax- og silungsveiði að því er varðar lögvarða hagsmuni
veiðifélaga.
1. Samráð
Fmmvarpið er samið í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu án samráðs við LV. í athugasemdum
með fmmvarpinu er sérstakur kafli um samráð. I honum kem ur fram að sá hluti frumvarpsins sem snýr
að minnihlutavernd hafi komið fram sem þingmannafmmvarp á 149. löggjafarþingi. Þar a f leiðandi hafi
þessi þáttur fengið vem lega kynningu. Hið rétta er að þetta fmmvarp var aldrei sent hagsmunaðilum til
um sagnar og það var ekki einu sinni m ælt fyrir því í þinginu.
Samkvæmt samþykkt ríkisstjóm arinnar um undirbúning og frágang stjóm arfm m varpa og
stjómartillagna frá 10. mars 2017 gilda eftirfanmdi reglur um öll ráðuneyli:
1. Kynna skal almenningi áform ríkisstjórnar nm lagasetningu ogfrummat á áhrifum hennar og
gefa kost á umsögnum og cibendingum. Þetta á þó ekki við e f sérstök rök mœla gegn slíkri
birtingu, svo sem e f mál er séríega brýnt. Hœfilegur frestur skal gefinn til athugasemdci. að
minnsta kosti tvœr vikur.
2. Drög að lagafrumvörpum skulu k\mnt almenningi og hagsmunaaðilum í opnu samráði og
kostur gefinn á umsögnum og ábendingum. Þetta á þó ekki við e f sérstök rök mœlci gegn slíkri
birtmgu, svo sem e f mál er sérlega brýnt. Hœfilegur frestur skal gefmn til athugasemda, að
minnsta kosti tvœr vikur. Akvörðun um takmarkað eðci ekkert samrcið við cdmenning og
hagsmunaaðila skal ráðherra rökstyðja í gögnum sem lögð erufyrir ríkisstjórn.
I greinargerð með lagcfrumvarpi skal rakið hverja frumvarp snertir fyrst ogfremst, hvernig
samráði hqfi verið háttað. hvciða sjónarmið komu frcim, hvort brugðist hafi verið við þeim og
þá hvaða áhrif samráðið hafi hqft á frumvarpið.
Þessum reglum hefur ekki verið fylgt að því er varðar þann þátt fm m varpsins sem snýr að
m innihlutavemd.
Þá kemur fram í athugasemdum með fmmvarpinu að fýrinnæli fm m varpsins um breytingar á skipan
m atsnefhdar hafi verið kynnt á ftindi með þáverandi framkvæmdastjóra LV. Það kann að vera en ekki
var óskað eftir umsögn LV um málið eða óskað eftir afstöðu til þess. Framangreindum reglum um
samráð var þannig heldur ekki fylgt að því er varðar þennan þátt fmmvarpsins.
http://www.angling.is
mailto:angling@angling.is
Hins vegar var sá þáttur frumvarpsins sem snertirgreiðslu kostnaðar a f störfum arðskrám efhdar kynntur
í samráðsgátt stjóm valda sumarið 2019. LV veitti ekki umsögn um málið þá en gerir athugasemdir við
þann þátt málsins með þessari umsögn.
2. M innihlutavernd í veiðifélögum
í frumvarpinu er lagt til að sania aðila eða tengdum aðilum verði ekki heimilt að hafa til ráðstöfunar í
krafti beins eða óbeins eignarhalds m eira en 30% atkvæða í veiðifélagi, þar scm sjö eða fleiri lögbýli
njóta atkvæðaréttar. I athugasemdum með fmmvarpinu kem ur fram að með þessu er leitast við að
tryggja betur vemd minni hluta félagsmanna. Að sú staða geti komið upp að minni hluti í veiðifélagi
verði til lengri tíma áhrifalítill eða áhrifalaus og einn aðili drottni vfir félaginu. Þá að hinar sérstöku
reglur laga um lax- og silungsveiði um meðferð veiðiréttar og ráðstöftm veiði geri það að verkum að
rétt þvki að huga sérstaklega að þessu.
Þegar veiðirétti er ráðstafað, t.d. með samningi við leigutaka, og greidd atkvæði um slíka ráðstöfun á
félagsfundi, fy lgir eitt atkvæði hverri jörð sem á veiðirétt á félagssvæði, sbr. 1. mgr. 40. gr. laga um
lax- og silungsveiði. I athugasemdum með fmmvarpinu kemur fram að með því sé leitast við að tryggja
betur vem d minni hluta félagsmanna vegna þess að það hafi spurst að m eira kveði að því en áður að
keyptar séu upp laxveiðijarðir í því markmiði að öðlast yfirráð á aðalfundum veiðifélags. Að sú staða
geti komið upp að minni hluti í veiðifélagi verði áhrifalítill. I fmmvarpinu er ekki fjallað sérstaklega
um hvaðan þetta hefur spurst og í hve miklum mæli þessi uppkaup laxveiðijarða hafa reynst vera
vandamál.
í athugasemdum með fmmvarpinu kem ur fram að m innihlutaréttindi séu best þróuð í
hlutafélagalöggjöfinni og að ýmis virkni sé í henni til að gæta slíkra réttinda.
M eirihlutaræði er gm ndvallarregla í félagarétti en í því felst að meirihluti hluthafa ræður öllu jöfiiu
ákvarðanatöku og fer með æðsta vald í málum hvers félags. Reglum um m innihlutavernd er ætlað að
veita meirihluta mótvægi. Að mati LV hefur ekki verið sýnt frarn á að ná megi fram þeim markmiðum
sem stefnt er að í fm m varpinu með því t.d. að lögfesta sérstakar reglur um minnihlutavemd í
veiðifélögum. Það hefur verið talið að veigamikil rök séu fyrir þessari gmndvallarreglu um
meirihlutaræði, að best sé að hafa sem m esta fylgni á milli fjárhagslegra hagsm una og ákvarðanatöku í
félagi.
Þ áe r jafiiræði félagsm annaeinnig gm ndvallarregla í félagarétti. Skylduaðild er að veiðifélögum en hún
m ælir sérstaklega á móti mismunun félagsmanna.
Þess ber að geta að það er ekki að öllu leyti eðlilegt að bera saman m innihlutavem d í hlutafélagalöggjöf
og í veiðifélögum vegna skylduaðildarinnar.
Án þess að taka beinlínis afstöðu til þeirrar leiðar sem lögð er til að farin verði í fyrirliggjandi fmmvarpi
telur LV mikilvægt að fram fari frekari greining á því hvert umfang hins meinta væidamáls er ásamt
því að kanna hvort mögulegt er að tryggja vem d minnihluta í veiðifélögum með öðmm aðferðum en að
skerða atkvæðisrétt og ganga þannig gegn gmndvallarreglunni um meirihlutaræði. Þá er óljóst hvers
vegna hám ark atkvæða geti mest orðið 30%. Það er að mati LV ekki fullnægjandi að halda því einungis
fram að það sé hæfilegt eins og frani kemur í athugasemdum með fmmvarpinu.
LV telur að vissulega kunni að vera teikn á lofti um að jarðauppkaup verði vaxandi vandamál en telur
jafnfram t að það sé nauðsynlegt að heildstæð skoðun fari fram á því til hvaða aðgerða er hægt og
nauðsynlegt að grípa til þess að vinna bug á því. í því samhengi er m ikilvægt að greina hvort slíkar
aðgerðir kunni að gangagegn eignarréttarákvæði stjómarskrárinnar. Það væri óheppilegt að ágreiningur
skapaðist um samræmi ákvæða laga um lax- og silungsveiði við stjómarskrá. Að mati LV er afar
mikilvægt að löggjafinn gæti þess að kippa ekki botninum undan skylduaðild að veiðifélögum því þá
verður stoðunum kippt undan veiðistjómun en engum dylst hversu mikill árangur hefur náðst með
henni.
Að svo stöddu leggst LV því gegn fyrirhuguðum brevtingum á 40. gr. lagaum lax- og silungsveiði. Það
er rétt að geta þess að það fer betur á því að gera breytingar á lagaumgjörð veiðifélaga í samstarfi við
veiðifélögin s já lf- LV sem gætir sameiginlegra hagsm una þeirra.
3. Breyting á skipan arðskrárnefndar
Með ffumvarpinu er lagt til að breyting verði gerð á skipan arðskrámefiidar og vísað í álit starfshópar
sem skipaður var a f sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra árið 2015. Lagt er til að felld verði brott
ákvæði um að tveir fiilltrúar í ncfhdinni skuli uppfylla almenn hæfisskilyrði héraðsdóm araog jafiiframt
að Hæstiréttur tilnefni einn fiilltrúa í nefndinni. í staðinn skipi ráðherra skipa einn fulltnia án
tilnefiiingar og einn samkvæmt ábendingu Hafrannsóknarstofiiunar. Með þessari breydingu sé horft til
þess að aukin áliersla verði á að skipa í nefndina fiilltriia með sérþekkingu eða reynslu a f veiðimálum
eða líffræði vatnafiska. LV fær ekki séð hvers vegna er sérstök þörf á því að skipa í nefhdina fulltrúa
með sérþekkingu á líffræði vatnafiska. Þvert á móti telur LV æskilegt að í nefhdinni eigi áfram sæti
menn sem uppfyllaalm enn hæfisskilyrði héraðsdóm aratil þess að trygg ja ré tta og faglegam álsm eðferð.
Auk þess að gera arðskrá er hægt að skjóta mörgum lögfræðilegum álitaefnum til matsnefiidar. Eftir
því sem eignarhald jarða með veiðirétti verður Qölbreyttara m á reikna með að slíkum málum geti
fjölgað veailega á næstu árum. Þá getur reynt í auknum mæli á hæfi m atsnefhdar að taka á
lögfræðilegum úrlausnarefnum. Nefndinni er skv. núgildandi reglum heim ilt að kveðja sérfræðinga sér
til aðstoðar e f þörf þykir.
í athugasemdum með frumvarpinu er fjallað um að efla þurfi fiskifræðilega aðkomu að matsgerðum og
látið að því liggja að vægi búsvæða skuli aukið. Um þau rök eru mjög skiptar skoðanir milli
veiðiréttareigenda eins og sjá m á e f skoðaðar em kröfur einstakra veiðiréttareigenda vegna úrskurða
um arðskrár undanfarin ár. N ær undantekningalaust hefur einingum verið skipt milli veiðiréttareigenda
í samræmi við það sem fram kem ur í búsvæðamötum frá fiskifræðingum. Þó skal bent á að vægi
búsvæða í Núpsá var aukið frá áliti fiskifræðinga þegar Miðfjarðará var síðast metin. Þetta var á kostnað
Vesturár, Austurár og sjálfrar aðalárinnar eftir að allar upprunaám ar vom saman komnar. Þetta var gert
þar sem ljósl: var að Núpsá var heitari og fóstraði seiði betur. Búsvæðamat tekur eingöngu til botngerðar,
en ekkert til annarra skilyrða í ánum. Eðlilegra væri að fiskifræðingar kæmu sér upp aðferðum til að
taka hitastig og fæðum öguleika inn í sín búsvæðamöt og leggja slík fræði til úrlausnar matsmanna. Það
hafa fiskifra:ðingar ekki gert og styðjast eingöngu við botngerð í búsvæðamötum.
I frumvarpinu er gert ráð fyrir að ráðherra skipi einn fiilltriia samkvæmt ábendingu
Hafrannsóknarstofhunar. I flestum málum sem koma á borð arðskrám efndar liggur fyrir búsvæðamat
sem oft er unnið a f Hafrannsóknarstofhun. Kemur þá til kasta fulltrúa að taka afstöðu til búsvæðamats
sem unnið er a f sömu stofnun og tilnefnir hann. Afstaða nefiidarmanna til búsvæðam atsins getur haft
vem lega þýðingu fyrir arðskrármatið og færa mætti fyrir því rök að fiilltrúi sem tilnefiidur er a f
Hafrannsóknarstofiiun væri vanhæfur til þess að fjalla um búsvæðamat unnið a f sömu stofnun og meta
vægi þess.
Þá er bent á að matsnefndin fer einnig með önnur verkefhi samkvæmt lögum um lax- og silungsveiði.
I flestum tilféllum em slíkar ákvarðanir teknar eftir umsögn frá Hafrannsóknarstofiiun. Hér m á benda á
24., 29., 34. og 35. gr. laganna. F æ ram á rök fýrir því að fulltrúi Hafrannsóknarstofiiunar væri vanhæfur
til þess að fjallaum þessi mál.
I athugasemdum með fmmvarpinu er þess getið að vegna eindreginnar óskar stjóm ar LV þyki ekki rétt
að leggja til að felldur verði niður réttur sambandsins til tilnefhingar í nefiidina. A f þessu tilefni telur
LV rétt að benda á að LV er málsvari þeirra hagsmuna sem hér eru til umfjöllunar. Um tilvist LV er
kveðið á um. í lögum um lax- og silungsveiði en samkvæmt 5. mgr. 4. gr. laganna gætir sambandið
sam eiginlegrahagsm unaveiðifélaga. Á vettvangi LV erfja llaðum rnálefni tengd greininni og tilnefiiing
LV í nefndina endurspeglar v iðhorf hennar. Það er eðlilegt að LV hafi áfram rétt til þess að tilnefna í
matsnefndina, ekki síst til þess að tryggja valdajafiivægi í henni. Það er ekki eðlilegt að ráðherra og
stofnanir sem heyra undir hans ráðuneyti ráði algjörlega för að því er varðar áherslur nefndarinnar.
4. M illiganga hins opinbera við greiðslur kostnaðar af störfum arðskrárnefndar
LV telur ekki ástæðu til þess að breyta núverandi fyrirkomulagi um m illigöngu hins opinbera við
greiðslur kostnaðar a f störfúm arðskrárnefhdar enda liggur ekkert fyrir um það sem fram kemur i
athugasemdum við frumvarpið að þessi m illiganga geti frekar orðið til þess að ý ta upp kostnaði við
arðskránnat Þetta er órökstutt. Það er reyndar til þess fallið að ýta upp kostnaði við arðskrármat að fella
niður milligöngu hins opinbera við greiðslur kostnaðar a f störfúm arðskrámefhdar. Samkvæmt
núgildandi lögum skal reikningur m atsm anna stílaður á atvinnuvegaráðuneytið. Hann er með
virðisaukaskatti en ráðuneytið innheim tir kostnaðinn a f veiðifélögum án virðisaukaskatts.
I athugasemdum með frumvarpinu er þessi breyting lögð til m.a. vegna þess að atvinnuvega- og
nýsköpunairáðunevtið hafi enga aðra aðkomu að störfúm nefiidarirmar en að leggja út fy’rir reikningum
matsnefndarinnar. Hið rétta er að samkvæmt núgildandi lögum skipar ráðherra alla matsmennina í
nefndina og þar a f einn án tilnefiiingar. Ráðherra ákveður svo tímagjald matsmannanna. Þá er íjallað
um störf matsnefndarinnar og málsmeðferð fy rir henni í reglugerð nr. 403/2012 um arðskrár veiðifélaga
sem ráðherra setur á grundvelli 7. mgr. 41. gr. laga um lax- og silungsveiði. í ljósi þess að ráðuneytið
hefur allt um störf nefiidarinnar og kostnað sem af starfí hennar hlýst að segja, telur LV eðlilegt að það
hafi áfram þessa inilligöngu.
Samkvæmt b.-lið 3. gr. frumvarpsins er lagt til að orðin „að jafnaði“ falli brott. Þetta þarf að athuga vel.
Með brottfalli þessara orða verður ótvírætt að veiðifélög skuli bera kostnað a f matsgerð um arðskrár. í
frumvarpinu er ekki fjallað um hvað skuli verða um kostnað vegna annarra úrskurða matsnefiidar
samkvæmt lögum um lax- og silungsveiði.
5. Lögvarðir hagsm unir veiðifélaga
Mcð úrskurði Landsréttar í máli nr. 10/2019 frá 11. október 2019 var ágreiningi málsóknarfélagsins
Náttúruvem dar 2, sem saman stendur a f fjórum veiðifélögum, og Löxum fiskeldi ehf., vísað frá dómi
m.a. á grundvelli þess að dómurinn taldi hagsmuni tengda nvtingu laxveiðihlunninda ekki tilhevra
veiðifélögunum heldur félagsmönnum þeirra. Dómurinn taldi þannig að veiðifélögin hefðu ekki
lögvarða hagsmuni a f efnisúrlausn það efni. Eftir því sem LV kemst næst verður úrskurður Landsréttar
kærður til Hæstaréttar. Þessi niðurstaða Landsréttar kom LV verulega á óvart og í opna skjöldu. LV
heflir talið og telur enn að veiðifélög geti komið fram fyrir hönd félagsmanna sinna í málum sem varða
sameiginlega hagsmuni þeirra. Veiðifélög gmndvallast á nvtingu veiðihlunninda og þess vegna
óeðlilegt að þau geti ekki gætt hagsmuna félagsmanna sinna fyrir dómstólum að því er varðar það efiii.
Þó svo hugsanlega fáist úr þessu álitamáli skorið fyrir Hæstarétti telur LV æskilegt að atvinnuveganefiid
taki til skoðunar hvort skýra þarf lög um lax- og silungsveiði um þetta efini. í öllu falli telur LV
nauðsynlegt að veiðifélög geti komið fram fyrir hönd félagsmanna sinna og gætt sameiginlegra
hagsmuna þeirra fyrir dómstólum og öðmm opinbemm aðilum, s.s. úrskurðamefnd um umhverfismál.
^Vyiðmga^y'llst^ j
Elías Blöndal Guðjonsapn
framkvæmdastj óri