Alþingi
b.t. efnahags- og viðskiptanefndar
Austurstræti 8-10
150 Reykjavík
Reykjavík 9. október 2019
Varðar: Umsögn um frv. mm forsendur fjárlaga, 2. mál (drög)
Vísað er til tölvupósts frá nefndasviði Alþingis, dags. 20 september sl., þar sem óskað var eftir
umsögn um frumvarp til laga um breytingu á ýmsum lögum vegna fjárlaga fyrir árið 2020, 2. mál.
Umsögn SORPU er bundin við eitt ákvæði frumvarpsins þ.e.a.s. um nýjan skatt sk. urðunarskatt.
Urðunarskattur
SORPU er kunnugt um umsögn Sambands íslenskra Sveitarfélaga og tekur undir þau sjónarmið sem
þar koma fram. Að auki vill SORPA benda á eftirfarandi atriði:
Urðunarskattur hefur komið til tals í stjórnsýslunni nokkrum sinnum undanfarin ár án þess að hann
hafi raungerst. Nú bregður svo við að skella á skatti á urðunarstaði án nokkurs undirbúnings og
verður að telja það ámælisverð vinnubrögð. Setja á skattinn á um næstu áramót án þess að annað
sé fullmótað en upphæð skattsins. Því er lítill tími til undirbúnings eða viðbragða og mætti jafnvel
ræða um eignaupptöku í samhenginu.
Urðunarskattur hefur verið lagður á í nokkrum löndum Evrópu (alls ekki öllum) og í nokkrum
tilvikum aflagður. Finna má samandregnar upplýsingar um fyrirkomulag urðunarskatts í skýrslu frá
Umhverfisstofnun Evrópu („European Environment Agency")1. í umræddri skýrslu er m.a. tiltekið
um upphæð urðunarksatts í hverju ríki. í þeirri samantekt frá 27 ríkjum eru 9 ríki þar sem ekki er
urðunarskattur eða 33% ríkjanna. Meðal upphæð urðunarskatts er 4,93 kr/kg2 í þeim ríkjum þar
sem urðunarskattur þekkist. í tveimur ríkjum og héruðum, Flanders í Belgíu og Hollandi er
urðunarskatturinn yfir 10 kr/kg en í öllum öðrum ríkjum er skatturinn á bilinu 0,48 kr/kg til 8,91
kr/kg. Sé hæsti urðunarskatturinn tekinn burt er meðaltal allra ríkjanna 4,38 kr/kg. Því er með
hreinum ólíkindum að lagt sé til að urðunarskattur verði 15 kr/kg! Verði sá skattur lagður á þýðir
það 62% hækkun á urðunargjaldi hjá SORPU bs. Því gjaldi verður ekki mætt öðru vísi en með
hækkun á gjaldskrá sem þá bæði íbúar og fyrirtæki þurfa að greiða. Sá urðunarskattur sem lagður
er til er þá 204% hærri en meðaltal þeirra 18 Evrópuríkja sem eru með urðunarskatt (í raun 349%
yfir meðaltali allra ríkjann). Undirritaður dregur mjög til efs að höfundar frumvarpsins hafi á
einhverjum tímapunkti kynnt sér staðreyndir um urðunarskatt í Evrópu og tilurðu skattsins sem
hafði ekkert með endurvinnslu að gera þegar til hans var fyrst stofnað.
1 „Typical charge (gatefee and landfill tax)for legal landfilling of non-hazardous municipal waste in EU
Member States and regions" lifandi skjal sem má finna á
https://www.eea.europa.eu/downloads/dae3e670bcea42c78b8f04f70abe620d/1363680110/tvpical-
charee-eate-fee-and.pdf
2 Miðað við gengi evru 137
1
SORPAbs. Gylfaflot 5 Simi 520 2200 Kt. 510588-1189
112Reykjovík sorpa@sorpa.is Vsknr. 15528
www.sorpa.is
https://www.eea.europa.eu/downloads/dae3e670bcea42c78b8f04f70abe620d/1363680110/tvpical-
mailto:sorpa@sorpa.is
http://www.sorpa.is
r\ VOHUNHF VOTTtJM Hf©RPA raia
ÁRANGUR í UMHVERFISMÁLUM IST ISO 9001 Isr iso Mooi,
Því er haldið fram í greinargerð með frumvarpinu að álagning urðunarskatts leiði til meiri
endurvinnslu. Þar sem fyrir liggja upplýsingar í umræddri skýrslu um árangur í endurvinnslu hvers
lands er einfalt að gera tölulega greiningu á þeim upplýsingum.
Samband urðunarskatts, endurvinnsiu og urðunar MSW
• •:,v í í3 i- ? G - u r t : r r i r s r ? ir r ^ .> j í> ; 3 r ; s > • •.::*> . :
• •
I
i *
t •
Mynd 1. Samband urðunarskatts, endurvinnslu og urðunar á heimilisúrgangi (MSW).
Mynd 1 sýnir svo ekki verður um villst, að ekkert samband er hægt að finna milli upphæðar
urðunarskatts og endurvinnslu í þeim 27 ríkjum sem eru skoðuð. Fylgnistuðull endurvinnslu er 0,35
og fylgnistuðull urðunar er 0,41. í báðum tilvikum langt undir einhverjum vísbendingum um
samband þar á milli. Ef þau lönd sem engan skatt hafa eru fjarlægð (sjá mynd 2) breytir það litlu
sem engu í fylgni milli breyta, sem túlka verður þannig að sú fullyrðing að endurvinnsla aukist með
urðunarskatti standist enga skoðun.
Samband urðunarskatts, endurvinnslu og urðunar MSW
(án landa með engan skatt)
• Hlutfall endurunnins MSW Hlutfall urðaðs MSW
<v
-C
c
c
■>1—=1
TJ
c<u
120
100
80
60
40
20
0
0,00 2,00 4,00
••
6,00 8,00 10,00
Urðunarskattur, kr/kg
12,00 14,00 16,00
Mynd 2. Samband urðunarskatts, endurvinnslu og urðunar á heimilisúrgangi (MSW) meðal landa er hafa
urðunarskatt.
í Ijósi ofangreindra mynda og greiningar er áhugavert að skoða hvort hægt sé að lesa út eða greina
hvort aðrir þættir hafi áhrif á magn úrgangs til endurvinnslu og/eða urðunar.
2
SORPA bs Gylfoflöt 5
112 Reykjovik
Simi 520 2200
sorpo@sorpo.is
www.sorpo.is
Kt. 510588-1189
Vsknr. 15528
mailto:sorpo@sorpo.is
http://www.sorpo.is
> I
ÁRANGUR í UMHVERFISMÁLUM
\ vo ttv 'n i r
7A\7A
JSTISO 9001
5i/>
100
90 8
80 |
z. 70
Z 60OJ
5 50
| 40
5 30
í§ 20
X 10
0 •
0
• •
0,5
ISTISO14001
% af MSW urðað
• • •
1 1,5 2
Urðunarskattur / Hliðgjaldi
2,5
Mynd 3. Samband hlutfalls urðunarskatts af hliðgjaldi og hlutfall urðunar á heimilisúrgangi.
Mynd 3 sýnir hlutfall urðunarskatts af hliðgjaldi (inn á urðunarstaði, lægsta og hæsta hlutfalli sleppt)
og hlutfall urðaðs heimilisúrgangs. Augljóslega er hér heldur ekkert samband. Fylgnistuðull er 0,14
þ.e.a.s. ekkert samband. Því eru engar sönnur fyrir því að hlutfail urðunar sé lægra í þeim löndum
þar sem urðunarskattur hefur verið lagður á.
Áhugavert getur hins vegar verið að skoða aðra þætti eins og t.d. brennsluskatt sem líka tíðkast í
nokkrum Evrópulöndum. í skýrslu frá 20163, er skoðað á EES-svæðinu (alls 32 lönd) samspil
stjórnvaldsaðgerða (urðunarskattur hærri en 4,2 kr./kg., brennsluskattur, bann við urðun á
ómeðhöndluðum lífrænum úrgangi, skylda til sérsöfnunar á lífrænum úrgangi og svonefnd sá-
borgar-er-veldur kerfi4) við hlutfall heimilisúrgangs (og sambærilegs úrgangs) sem er endurnýttur
(ásamt fleiri þáttum) byggt á gögnum fyrir árin 2004 og 2014. Á árinu 2014 var endurvinnsluhlutfall
að meðaltali í löndum ESB 34% og ísland var með endurvinnsluhlutfallið 30% og án efa spilaði
framleiðsla SORPU á ökutækjaeldsneyti úr söfnuðu hauggasi á urðunastaðnum í Álfsnesi stóran
þátt.
Þau lönd sem voru með bæði urðunarskatt og brennsluskatt náðu 48,5% endurvinnsluhlutfalli
meðan þau sem voru einungis með urðunarskatt voru með 39,5% og með einungis brennsluskatt
42,8% Lönd með bann við urðun á virkum úrgangi voru með 44,6%, þau með borgar-sá-er-veldur
fyrirkomulag 39,9% og þau með skyldu á sérsöfnun5 á lífbrjótanlegum úrgangi 38,7%.
Ef litið er til muns á milli hópa eftir stjórnvaldsaðgerðum var hann marktækt meiri fyrir aðgerðirnar
bann við urðun virks úrgangs. borgar-sá-er-veldur og urðunar- oe brennsluskatt annars vegar á móti
urðunarskatti, brennsluskatti or sérsöfnun lífbriótanlegs úrgangs hins vegar.
Gögn í skýrslunni sýna fram á að skattur á eina gerð förgunar (hvort sem er urðunarskattur eða
brennsluskattur) er ómarkviss aðgerð, nauðsynlegt er að skattur á brennslu sé settur samtímis
skatti á urðun (annars leita aðilar lausnar án skatts) og jafnvel að hafa hann hærri en urðunarskatt.
Einnig er skýr vísbending um að takmörkun á urðun lífræns og/eða lífbrjótanlegs úrgangs sé
3 Eurostat, 2016a; EA of lceland, 2016 (recycling and landfill rates); ETC/WMGE, 2016.
4 Pay as you throw
5 Rétt er hafa í huga í þessu sambandi að „sérsöfnun" þýðir ekki sér ílát/tunna við hvert heimili.
3
SORPAbs Gyllaflöt 5 Sími 520 2200 Kl. 510588-1189
112 Reykjovík sorpa@sorpa.is Vsknr. 15528
www.sorpo.is
mailto:sorpa@sorpa.is
http://www.sorpo.is
A V07TUN HF VOTTT7N HfSIRPA fBlH
ARANGUR I UMHVERFISMALUM IST ISO 9001 ISTIS014001
skynsamleg aðferð því hagkvæmt virðist að varðveita orku og næringarefni með vinnsluferlum í gas-
og jarðgerðarstöðvum í stað brennslu (á lífbrjótanlegu efni og vatni).
í skýrslunni má sjá að lítil sem engin fylgni er milli magns blandaðs heimilisúrgangs og skylds úrgangs
(MSW) á íbúa og þess hve mikið af honum er endurunnið.
100
90
„ 80
§ 70
1 60
£ 50
40
30
20
10
0
MSW endurunnið (e. recycled) af heildarm agni á íbúa
•
•
•
• • • !•
•
N.
•
•
•
• •
•
•
• • •
•
0 100 200 300 400 500 600 700 800
MSW [kg/íbúaj
Mynd 4. Samband magns heimilisúrgangs og hlutfall endurvinnslu á heimilisúrgangi.
Myndin sýnir að endurvinnsluhlutfall á heimilisúrgangi er ekki skýrt eitt og sér með magni hans á
íbúa. Ætla má að þau samfélög sem búa til mestan úrgang séu þau sem mest tækifæri hafa til
endurvinnslu. Draga má þá ályktun að sú aðgerð að standa einungis fyrir hærri kostnaði við
meðhöndlun úrgangs (svo sem skattur á eina tegund förgunar neðst í úrgangsþríhyrningum) sé ekki
merkilegt stjórntæki eitt og sér, heldur er líklega nauðsynlegt að draga úr úrgangsmyndun og eiga
lausnir á öllum stigum úrgangsþríhyrningsins.
Af ofangreindri umfjöllun má ráða að urðunarskattur einn og sér breytir engu um aukna
endurvinnslu en hins vegar að ef lagður er á urðunarskattur OG brennsluskattur þá bendir það til
þess að með skattlagningu sé hægt að auka endurvinnslu. Hins vegar háttar þannig til hér á landi
að einungis ein lítil brennslustöð er starfandi og því mundi slíkur brennsluskattur missa marks. Hins
vegar mundi slíkur skattur á efni til brennslu erlendis væntanlega skila sama árangri og
brennsluskattur í öðrum löndum.
Bein kostnaðarieg áhrif.
Eins og áður hefur komið fram þá mun urðunarskattur upp á 15 kr/kg þýða 62% hækkun á gjaldi til
urðunar sem kemur fram sem auknar álögur á sveitarfélög. Um verulega íþyngjandi aðgerð er að
ræða gagnvart íbúum og fyrirtækjum á starfssvæði SORPU, sérstaklega í Ijósi þess að engir innviðir
eru til að taka við því sem íbúar og fyrirtæki vildu koma úr urðun. Bent hefur verið á að hægt sé að
mæta þessu með útflutningi úrgangs. í því sambandi er rétt að hafa eftirfarandi í huga:
• Skv. stefnu Evrópusambandsins skal leitast við að leysa úrgangsmál eins nálgæt uppruna og
hægt er
• Fjármunir þurfa að fylgja efnum erlendis til brennslu - þeir fjármunir verða ekki nýttir til
uppbyggingar lausna hér á landi
4
SORPA bs. Gylfafiot 5
1 1 2 Reykjovík
Simi 520 2200
sorpa@sorpo.is
www.sorpa.is
Kt. 510588-1189
Vsknr. 15528
mailto:sorpa@sorpo.is
http://www.sorpa.is
ARANGUR I UMHVERFISMALUM
VGTTUN M1 VOTTUN Hf
7A\7A
ISTISO 9001 ISTISO14001
• Veruleg áhætta fylgir útflutningi og ætti lokun Kínverja á móttöku pappírs, pappa og plasts
að vera nærtækt og skýrt dæmi um slíka áhættu. Hollendingar lokuðu á móttöku úrgangs
til brennslu í sumar sem leið og má eins búast við að slíkt verði algengara en ella m.a. í Ijósi
þess að brennslugeta/afkastageta brennslustöðva í Evrópu nálgast mjög fullnaðarafköst.
Hvert er þá plan B?
• í Hollandi og mörgum öðrum Evrópulöndum er umræða um innflutningsskatt á úrgang til
brennslu - ef af slíku verður munu íslenskir neytendur og fyrirtæki greiða til samneyslu í
öðrum löndum.
• Færa má rök fyrir því að ef um stórfelldan útflutning á úrgangi til brennslu verður að ræða,
tapi íslenska ríkið umtalsverðum fjármunum þegar fram í sækir - í það minnsta þeim
virðisauka sem gæti orðið hér á landi með nýjum innviðum og breyttri meðhöndlun.
Urðunarskatturgæti því haft þær afleiðingar að ríkið yrði af tekjum til framtíðar
• Urðunarskattur mun ekki einungis hækka kostnað vegna úrgangs til urðunar heldur einnig
vegna annars úrgangs. Markaðurinn mun „laga" sig að aðstæðum og nýta tækifærið til
hækkana á allri meðhöndlun
• Meintur ávinningur af brennslu úrgangs erlendis kemur íslensku samfélagi ekki til góða. Sá
reginmunur er á brennslu og endurvinnslu að endurunninn úrgangur getur ratað til baka í
formi vöru - það gerir varmi eða rafmagn ekki
• Við brennslu á t.d. plastefnum verður útblástur gróðurhúsalofttegunda á sama hátt og ef
brennd væri olía, gas eða kol. Allsendis er óvíst að viðtökuland íslensks úrgangs sætti sig
við að barátta gegn útblæstri gróðurhúsalofttegunda í heimalandinu verði síðan eyðilögð
með brennslu úrgangs frá íslandi.
SORPA tók til urðunar á árinum 2018 alls um 140.000 tonn en þar af eru um 32.000 tonn úr grárri
tunnu íbúa og um 21.000 tonn frá endurvinnslustöðvunum. Bein útgjaldaaukning íbúa vegna þessa
gæti því orðið 795 milljónir ári. Þessum kostnaði yrði að velta yfir á íbúa í auknum gjöldum vegna
sorphirðu-engin leið erað tengja saman það sem hver íbúi læturtil urðunarog urðunarskatt. Þessi
skatturgæti því aldrei orðið til annarsen aukagjald á hvern íbúa óháð magni til urðunar (nefskattur).
Atvinnulífið á höfuðborgarsvæðinu þyrfti svo að bera kostnað vegna um 108.000 tonna eða 1.620
M kr.-það gjald mun síðan með einhverju móti rata upp úrveski íbúa höfuðborgarsvæðisins.
SORPAásamtsveitarfélögunum á höfuðborgarsvæðinu, eru að undirbúa nýja gas- ogjarðgerðarstöð
sem taka mun lífrænan hluta heimilisúrgangs til endurvinnslu og endurnýtingar. Verkefninu er
aðallega ætlað að draga úr urðun á lífrænum úrgangi. Því skýtur það skökku við, að
sveitarfélögunum á höfuðborgarsvðinu skuli nú refsað með urðunarskatti fyrir eitt stærsta verkefni
á sviði úrgangsmeðhöndlunar sem ráðist hefurverið í hér á landi. Ríkið leggurekkert til verkefnisins
og hefur aldrei gert og hefur engin útgjöld af úrgangi nema sem kaupandi þjónustu. Það er því mjög
sérstakt að tillögur um urðunarskatt skuli gera ráð fyrirað hann lendi í ríkissjóði í stað þess að lenda
hjá sveitarfélögunum sem sannanlega hafa kostnað af þessu lögbundna verkefni. Nær væri að
urðunarskattur, ef af honum verður renni alfarið til sveitarfélaganna og þá til uppbyggingar verkefna
á sviði úrgangsmála. Sjá má dæmi um slíka útfærslu t.d. í Bretlandi ( sjá
https://www entrust.org.uk). í Ijósi þess að um úrgangs- og umhverfismál er að ræða er þess farið
á leit við Alþingi að umhverfis- og samgöngunefnd fái málið til umfjöllunar en ekki einungis
efnahags- og viðskiptanefnd.
5
SORPA bs. Gylfoflöl 5 Sími 520 2200 Kt 510588-1189
112 Reykjavik sorpo@sorpo.is Vsknr. 15528
www.sorpa.is
https://www
mailto:sorpo@sorpo.is
http://www.sorpa.is
ARANGUR I UMHVERFISAAALUM
Niðurlag
V ; ] | VOTTUH ■ '
7A7A
ISTISO 9081 ISTIS0M00I ÔNnŴ
Það virðist augljóst af umfjöllun hér að framan að tilgangur hugmynda um urðunarskatt er ekki
verndun umhverfisins eða aukning í endurvinnslu eða endurnotkun. Tilgangurinn virðist heldur ekki
vera að minnka úrgang-til þess er urðunarskattur lélegt stjórntæki einsogdæmin sanna. Því leggst
SORPA alfarið gegn þessum hugmyndum um urðunarskatt.
Virðingarfyllst,
f.h. SORRU bs.
3jörn H. Halldórsson
framkvæmdastjóri
SORPA bs Gylfaflöt 5
T12 Reykjovik
Sími 520 2200 Kt. 510588-1189
Vsknr. 15528
www.sorpa.is
http://www.sorpa.is