Félag fréttamanna á RÚV
Allsherjar- og menntamálanefnd Alþingis
Nefndasvið Alþingis
Austurstræti 8
150 Reykjavík
Reykjavík, 11. febrúar 2020
Efni: Umsögn Félags fréttamanna um 140. mál: Meðferð sakamála (bann við myndatökum
og hljóðupptökum í dómhúsum)
Félag fréttamanna leggst gegn frumvarpi Þorsteins Sæmundssonar, þingmanns Miðflokksins, sem
mælt var fyrir á Alþingi þann 4. febrúar (Þingskjal 140 - 140. mál). Samkvæmt frumvarpinu yrði
óheimilt að taka myndir eða hljóð í dómhúsum og óheimilar myndatökur og hljóðupptökur af
sakborningum, brotaþolum eða vitnum á leið í dómhús eða frá því án samþykkis þeirra.
Í greinagerð með frumvarpinu segir meðal annars : „Meginreglan er sú að þinghöld skuli háð í
heyranda hljóði, sbr. 10. gr. laga um meðferð sakamála, nr. 88/2008. Sú regla er ekki skert með því
að banna myndatökuraf aðilum m álsinniídóm húsieða nálæ gtþví[...].“ Þessu er Félag fréttamanna
ósammála. Með því að takmarka möguleika fjölmiðla á að mynda og ná tali af sakborningum er ekki
einungis verið að skerða möguleika almennings að upplýsingum heldur einnig verið að skerða
möguleika sakborninga á réttlátri málsmeðferð, sem háð er í heyranda hljóði.
Félagið fær ekki séð nauðsyn eða tilefni ákvæða sem um ræðir. Félagið telur núverandi löggjöf
ganga nægilega langt hvað varðar takmarkanir á fréttaflutningi af dómsmálum. Félagið lagðist
reyndar gegn breytingum á lögum um meðferð einkamála, lögum um meðferð sakamála og fleiri
lögum, þar sem upplýsingamiðlun fjölmiðla var takmörkuð með því að banna samtíma endursögn af
því sem fram fer í dómsal (Þingskjal 1243 — 783. mál).
Ein grunnforsenda lýðræðislegrar umræðu er að almenningur hafi aðgang að réttum upplýsingum til
að geta mótað sér upplýstar skoðanir á málefnum líðandi stundar. Félagið telur það varða hagsmuni
almennings að koma á framfæri upplýsingum um sakborninga og afbrot þeirra. Hagsmunir
almennings eru sérstaklega ríkir hvað þetta varðar ef um er að ræða stjórnmálamenn sem brotið
hafa af sér.
Meginreglan á Íslandi er sú að réttarhöld, ekki síst í sakamálum, skulu háð í heyranda hljóði og fyrir
opnum tjöldum. Það eru meiri líkur á réttri niðurstöðu ef störf dómstólsins eru opin almenningi þar
sem að þá þurfa lögmenn, saksóknarar, dómarar og sakborningar að vanda sig betur. Hlutverk
fjölmiðla er meðal annars að veita dómskerfinu aðhald. Almenningur þarf að sjá og heyra hvað
dómstólarnir og starfsmenn réttarkerfisins aðhafast.
Félag fréttamanna telur að frumvarpið dragi úr getu fréttastofu RÚV til þess að sinna þeirri lögbundnu
eftirlitsskyldu sinni að veita dómskerfinu aðhald. Dómsvaldið verður að vera sjálfstætt og varið frá
öllum pólitískum áhrifum. Þar af leiðandi er aðhald fjölmiðla og almennings lykilatriði. Öll takmörkun
á fréttaflutningi af dómsmálum, umfram það sem nauðsyn krefur, þarf því að byggja á sterkum og
veigamiklum rökum.
Fyrir hönd Félags fréttamanna,
Alma Ómarsdóttir
formaður Félags fréttamanna
kt. 630185-0849