S A M TÖ K FJÁ R M Á LA FYR IR TÆ K JA
lcelandic Financial Services Association
SFF
Nefndasvið Alþingis,
b.t. allsherjar- og menntamálanefndar
Austurstræti 8-10
150 Reykjavík
nefndasvid@althingi.is
Efni: Umsögn um frumvarp til laga um skráningu einstaklinga, 101. mál.
Samtök atvinnulífsins (SA), Samtök iðnaðarins (SI) og Samtök fjármálafyrirtækja (SFF)
(samtökin) vísa til tölvupósts allsherjar- og menntamálanefndar Alþingis frá 26.
september sl. þar sem óskað var umsagnar samtakanna um ofangreint frumvarp.
Samtökin vísa til fyrri umsagnar sinnar um málið frá 14. maí 2019 og árétta það sem
þar kom fram. Markmið laganna er að stuðla að réttri skráningu einstaklinga og skapa
þannig grundvöll fyrir tiltekin réttindi og tilteknar skyldur. Enn fremur er það markmið
laganna að skráning upplýsinga í þjóðskrá byggist á bestu fáanlegu gögnum á hverjum
tíma.
Í júní 2018 voru sett lög nr. 70/2018 um Þjóðskrá Íslands. Tilgangurinn með þeirri
lagasetningu var að ramma inn á einum stað yfirlit yfir öll verkefni stofnunarinnar,
yfirstjórn, skipulag og gjaldskrárheimildir. Lögum um skráningu einstaklinga er ætlað
að vera sérlög gagnvart þessum lögum. Skilin á milli þessara laga eru hins vegar óljós
og þá sérstaklega varðandi gjaldtökuheimildir.
SA, SFF og SI gera eftirfarandi athugasemdir við lagafrumvarpið.
1. Gjaldtaka
Í 5. gr. laga nr. 70/2018 er að finna heimild fyrir Þjóðskrá Íslands til að innheimta
þjónustugjöld samkvæmt gjaldskrá fyrir þjónustu sem nánar er tiltekin í ákvæði 1. mgr.
5. gr. Samtökin gerðu athugasemd við þetta ákvæði á frumvarpsstigi, í nóvember 2018,
en afar óljós skil eru á milli framangreindar heimildar til innheimtu þjónustugjalda og
gjaldtökuheimildar 19. gr. lagafrumvarpsins. Lagaákvæðin eru keimlík og óþarfi að
kveða á um slíka gjaldtöku í báðum lögum.
Í 20. gr. frumvarpsins segir að ríkissjóður standi straum af árlegum kostnaði við rekstur
þjóðskrár að 9/10 hlutum og Tryggingastofnun að 1/10 hluta. Þrátt fyrir þetta ákvæði
segir í 2. mgr. 19. gr. að tekjum af þjónustu skv. 1. mgr. skuli varið til að standa undir
rekstrarþáttum þjóðskrár, eftirliti með miðlun og notkun, viðhaldi, uppbyggingu og
framþróun þjóðskrárkerfisins. Samkvæmt 3. mgr. 19. gr. skal við ákvörðun gjalda
leggja til grundvallar kostnað vegna launa og launatengdra gjalda, framleiðslu,
þjálfunar og endurmenntunar, aðkeyptrar sérfræðiþjónustu, húsnæðis, starfsaðstöðu,
reksturs, viðhalds og þróunar kerfa og annars búnaðar og tækja, alþjóðlegrar
samvinnu og stjórnunar- og stoðþjónustu, auk kostnaðar sem almennt hlýst af eftirliti
og þjónustu. Loks segir í 4. mgr. að sé óskað þjónustu utan hefðbundins skrifstofutíma
skuli greiða fyrir vinnu starfsmanns skv. útseldum taxta með álagi samkvæmt gjaldskrá
Þjóðskrár Íslands. Þjónustugjaldaákvæði í 5. gr. laga nr. 70/2018 er alveg sambærilegt
að þessu leyti.
Reykjavík, 10. október 2019
Samtök atvinnulífsins | Borgartúni 35 | 105 Reykjavík | Sími 591 0000 | Netfang sa@sa.is | www.sa.is
mailto:nefndasvid@althingi.is
mailto:sa@sa.is
http://www.sa.is
S A M TÖ K FJÁ R M Á LA FYR IR TÆ K JA
lcelandic Financial Services Association
SFF
Svo virðist því, þrátt fyrir ákvæði 20. gr. frumvarpsins, að gjaldtaka Þjóðskrár fyrir nánar
tilgreind atriði, sbr. 1. mgr. 19. gr., eigi að standa undir öllum rekstrarkostnaði
stofnunarinnar. Umræddur rekstrarkostnaður er liður í því að stofnunin ræki lögbundin
hlutverk sín, sbr. 3. gr. laga nr. 70/2018.
Samtökin hafa lýst því yfir og ítreka þá afstöðu að ekkert sé því til fyrirstöðu að eðlilegt
og sanngjarnt gjald komi fyrir aðgang að gögnum Þjóðskrár Íslands en sá kostnaður
verður að vera í samræmi við raunverulegan kostnað að baki því að veita aðgang að
gögnunum. Það er einnig eðlilegt að ríkið greiði fyrir kostnað við að halda skrána, enda
um að ræða grundvallarskrá sem ríkinu er nauðsynlegt að halda en það þarf að vera
skýrt að aðrir notendur sem fá aðgang að gögnum Þjóðskrár greiði eingöngu fyrir
breytilegan kostnað sem fellur til við afhendingu gagnanna. Launakostnaður, svo dæmi
sé tekið, er alltaf hluti af grunnrekstrarkostnaði stofnunarinnar, nema þegar um ræðir
sérvinnslu sérfræðinga sem er seld sérstaklega.
Samtökin mótmæla því að slík gjaldtaka í formi þjónustugjalda skuli standa undir
kostnaði af rekstri stofnunarinnar. Ef fjármagn skortir ætti að leita til þeirra aðila sem
ber samkvæmt lögum að fjármagna stofnunina um meira fjármagn, áður en lögð eru á
gjöld sem bitna á atvinnulífi og almenningi. Almennt er viðurkennt að þjónustugjöldum
er eingöngu ætlað að standa að hluta eða öllu leyti undir kostnaði við þá þjónustu sem
látin er í té af hinu opinbera. Þá má leiða af skilyrðum 40. og 77. gr. stjórnarskrár
lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, að stjórnvaldi er með öllu óheimilt að afla almennra
rekstrartekna með innheimtu þjónustugjalda. Of víðtækt framsal til stjórnvalda við
ákvörðun þjónustugjalda, líkt og ákvæði 19. gr. gerir ráð fyrir, getur falið í sér brot gegn
ákvæðum stjórnarskrár um skattlagningarheimildir.
2. Samkeppnisrekstur
Samtökin telja mikilvægt að greina á milli almannahlutverks Þjóðskrár Íslands og
samkeppnisreksturs hennar með skýrum hætti. Þjóðskrá Íslands heldur úti
innskráningarþjónustunni island.is og starfrækir Íslykilinn í beinni samkeppni við
einkaaðila. Það er mikilvægt að samkeppnisrekstur sé skýrlega aðgreindur annarri
starfsemi Þjóðskrár Íslands og sérstaklega ber að gæta að því að innheimt
þjónustugjöld séu ekki nýtt til að niðurgreiða samkeppnisrekstur.
f.h. Samtaka fjármálafyrirtækja f.h. Samtaka atvinnulífsins
Jóna Björk Guðnadóttir, lögfræðingur Heiðrún Björk Gísladóttir, lögmaður
f.h. Samtaka iðnaðarins
Björg Ásta Þórðardóttir, lögfræðingur