Hagstofa íslands
Allsherjar- og menntamálanefnd
Alþingi
Reykjavík 10. október 2019
Umsögn með frumvarpi til laga um skráningu einstaklinga, sbr. þingskjal 101 - 101. mál.
Almennar athugasemdir
Hagstofan gerði athugasemdir við frumvarpsdrög í samráðsferli og var tekið tillit til megin
athugasemda eins og fram kemur í greinargerð frumvarpsins. Hér verða því einungis gerðar
athugasemdir við afmarkaða þætti frumvarpsins.
Athugasemdir við einstakar greinar
Grein 6
Í sjöttu grein frumvarpsins kemur fram að ráðherra sé heimilt með reglugerð að ákveða skráningu
annarra upplýsinga í þjóðskrá en koma fram í frumvarpinu en að það skuli vera „...vegna sérstakra
verkefna eða hagsmuna hins opinbera eða sem leiðir af lögum eða alþjóðlegum skuldbindingum". Í því
samhengi vill Hagstofan benda á hagsmuni opinberrar hagskýrslugerðar.
Sem dæmi má nefna að flutningstilkynningar Þjóðskrár Íslands má nýta til að afla gagna um menntun,
ástæður flutnings og áætlaða lengd dvalar til að svara brýnum spurningum um þjóðfélagsleg málefni
og bæta upplýsingagjöf um mannfjöldann. Með því geta hagtölur varpað ljósi á menntunarstöðu íbúa
sem flytjast til útlanda en jafnframt á áhrif búferlaflutninga innanlands á menntunarstöðu eftir
landsvæði. Þannig verður til dæmis hægt að meta að hvaða marki vinnumarkaður hafi aðgang að
vinnuafli með þá færni sem þörf er á. Greining á ástæðum flutnings gegna einnig mikilvægu hlutverki í
allri stefnumótun og áætlanagerð. Þá er ennfremur mikilvægt vegna aðgreiningar á skammtíma- og
langtímabúsetu að skrá væntan búsetutíma. Slíka aðgreiningu er að finna í íslenskum lögum auk þess
sem æskilegt er að færa flokkun búsetulengdar að evrópskum ákvæðum.
Í 6. gr. laga um Hagstofu Íslands og opinbera hagskýrslugerð nr. 163/2007, og skyldum greinum sömu
laga í II. kafla um söfnun upplýsinga, kemur fram að Hagstofu Íslands er ætlað að nýta stjórnsýslugögn
til hagskýrslugerðar sé þess nokkur kostur og er heimilt að óska eftir breytingum á stjórnsýsluskrám til
að gögn nýtist sem best í þeim tilgangi. Hagstofan hefur að öðru leyti heimild til að sækja upplýsingar
beint til einstaklinga. Upplýsingar um menntunarstöðu, ástæður flutnings og áætlaða lengd dvalar eru
dæmi um upplýsingar sem betur hentar að sækja við skráningu en að leita beint til einstaklinga.
Hagstofa Íslands þarf á þessum upplýsingum að halda, bæði vegna þarfa stjórnvalda og innlendra
greiningaraðila og vegna erlendra skuldbindinga. Hagstofan ber ábyrgð á gagnaskilum til evrópsku
hagstofunnar Eurostat á grundvelli nokkurra reglugerða sem tengjast ofangreindri skráningu. Fyrst ber
að nefna gerðir um mannfjöldatölfræði á Evrópska efnahagssvæðinu1 sem kveða á um upplýsingar um
varanlega búsetu og áætlaða búsetu. Jafnframt kveða manntalsgerðir á um upplýsingar um
menntunarstöðu íbúa2 ásamt nákvæmum upplýsingum um mannfjöldann. Auk þess kveða gerðir um
menntun3 á um upplýsingagjöf um menntun hreyfanlegra námsmanna.
1 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32013R1260&from=EN og https://eur-
lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32007R0862&from=EN
2 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32008R0763&from=EN og tengdar gerðir
3 https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:252:0005:0010:EN:PDF
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32013R1260&from=EN
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32007R0862&from=EN
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32007R0862&from=EN
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32008R0763&from=EN
https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:252:0005:0010:EN:PDF
Því er lagt til að gert sé skýrt að ákvæði 6.greinar nýtist í þessu samhengi og orðalagi breytt
svohljóðandi:
„Ráðherra er heimilt með reglugerð að ákveða að skrá aðrar þær upplýsingar sem þörf er á að
safna og halda, svo sem netföng einstaklinga eða staðsetningu hjónavígslu, vegna sérstakra
verkefna eða hagsmuna hins opinbera eða sem leiðir af lögum eða alþjóðlegum
skuldbindingum eða til hagskýrslugerðar."
Grein 21
Í tuttugustu og fyrstu grein frumvarpsins er fjallað um heimildir Hagstofunnar til nýta þjóðskrá til
hagskýrslugerðar. Ennfremur er fjallð um að þjóðskrá skuli „...jafnframt aðstoða Hagstofu Íslands eftir
föngum við að finna nöfn og heimilisföng þátttakenda í úrtaksathugunum hennar." Hagstofan vill ítreka
að í ljósi breyttra aðstæðna í samfélaginu þar sem sífellt verður erfiðara fyrir Hagstofuna að hafa upp
á og taka viðtöl við þá sem valdir eru í úrtak rannsókna stofnunarinnar er lagt til að orðalag greinarinnar
verði svohljóðandi:
„...jafnframt aðstoða Hagstofu Íslands eftir föngum við að finna upplýsingar um þátttakendur í
úrtaksathugunum hennar, svo sem nöfn, heimilisföng, símanúmer og tölvupóstföng."
Með þessari breytingu er Hagstofunni gert kleift að afla upplýsinga frá Þjóðskrá Íslands um
úrtakseiningar í rannsóknum Hagstofunnar sem skráðar eru í þjóðskrá í samræmi við sjöttu grein
frumvarpsins, til dæmis tölvupóstfang.
Vinsamlegast,
f.h Hagstofu Íslands
Hrafnhildur Arnkelsdóttir
Sviðsstjóri