Reykjavík 4. Júní 2019
Minnisblað til Utanríkismálanefndar vegna umsagnar um 774. mál, frumvarp til laga um frystingu
fjármuna og skráningu aðila á lista yfir þvingunaraðgerðir í tengslum við fjármögnun hryðjuverka
og útbreiðslu gereyðingarvopna.
Tvær umsagnir bárust utanríkismálanefnd um málið, annars vegar frá Persónuvernd sem gerði ekki
athugasemdir við frumvarpið, og hins vegar frá Lögmannafélagi Íslands. Í umsögn LMFÍ dagsettri 4. júní
2019 koma fram nokkrar ábendingar við frumvarp til laga um frystingu fjármuna og skráningu aðila á
lista yfir þvingunaraðgerðir í tengslum við fjármögnun hryðjuverka og útbreiðslu gereyðingarvopna. Í
minnisblaði þessu verður er leitast við að bregðast við athugasemdum þess.
1. Með hugtakinu „alþjóðlegar þvingunaraðgerðir" er vísað í alþjóðlegar þvingunaraðgerðir í
skilningi laga nr. 93/2008 um framkvæmd alþjóðlegra þvingunaraðgerða og ekki talin þörf á
skilgreina hugtakið sérstaklega í þessu frumvarpi. Hvað varðar hugtakið „listi yfir
þvingunaraðgerðir" í 2. gr. er ekkert því til fyrirstöðu að bæta við orðskýringu ef það er til þess
fallið að auka skýrleika frumvarpsins.
Breytingartillaga: Við 2. gr. frumvarpsins bætist nýr stafliður svohljóðandi: listi yfir
þvingunaraðgerðir: Breytilegur listi yfir einstaklinga, samtök, hópa eða lögaðila sem alþjóðleg
þvingunaraðgerð, í skilningi laga nr. 93/2008 um framkvæmd alþjóðlegra þvingunaraðgerða,
beinist gegn.
2. Bent er á að orðalag 1. mgr. 4. gr. geti að óbreyttu veri óljóst. Hér að framan var lagt til að bætt
yrði við skilgreiningu á hugtakinu „listi yfir þvingunaraðgerðir" og því ætti það að vera skýrt. Til
að tryggja að ekki fari milli mála hvaða lög er átt við má gera eftirfarandi breytingu á 1. mgr. 4.
gr. :
Breytingartillaga: 1. mgr. 4. gr. orðist svo: Skylt er að frysta fjármuni og efnahagslegan auð í
samræmi við reglugerðir sem settar eru á grundvelli laga nr. 93/2008 um framkvæmd
alþjóðlegra þvingunaraðgerða til að koma í veg fyrir hvers konar fjármagnsflutning, svo sem
afhendingu fjármuna, úttektir, millifærslu, eignarskráningu sem og önnur viðskipti og hindra
þannig að aðilar á listum yfir þvingunaraðgerðir fái greiðslur í hendur eða geti nýtt fjármuni
með öðrum hætti.
3. Fram kom það sjónarmið að skilyrði skráningar á lista yfir þvingunarðaðgerðir komi ekki skýrt
fram í 8. gr. frumvarpsins. Tilvitnað ákvæði kveður eingöngu á um rannsóknir vegna
tilnefningar á lista yfir þvingunaraðgerðir sem er nauðsynlegur undanfari þess að aðili sé
skráður á slíkan lista. Ítarleg skilyrði fyrir tilnefningu og skráningu aðila á lista eru í 9.-11. gr.
þar sem m.a. er vísað til þess að eitt af skilyrðum fyrir skráningu er rökstudd tillaga
Ríkislögreglustjóra þar sem niðurstaða rannsóknar skv. 8. gr. skuli fylgja. Til að skýra betur
samhengi 8. gr. og eftirfarandi greina um skráningu má gera eftirfarandi breytingu:
Breytingartillaga: 1. mgr. 8. gr. ásamt fyrirsögn, orðist svo:
Rannsókn vegna tilnefningar á lista yfir þvingunaraðgerðir.
Þrátt fyrir að grunur liggi ekki fyrir um refsivert athæfi er lögreglu heimilt að hefja
rannsókn á aðila samkvæmt ákvæðum laga um meðferð sakamála ef til staðar er
réttmætur grundvöllur eða réttmætar ástæður til að ætla að hann uppfylli skilyrði fyrir
skráningu á lista yfir þvingunaraðgerðir skv. 9., 10., eða 11. gr.
4. Lagaáskilnaðarreglur stjórnarskrár í tengslum við innleiðingu alþjóðlegra þvingunaraðgerða
með reglugerð voru ekki teknar til skoðunar við vinnslu frumvarpsins. Þó má nefna að
regluverk um innleiðingu alþjóðlegra þvingunaraðgerða er að finna í lögum nr. 93/2008, og var
áður í lögum nr. 5/1969 um framkvæmd fyrirmæla Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna, og er þar
kveðið á um að fyrirmæli Öryggisráðsins séu framkvæmd með auglýsingu. Núverandi
fyrirkomulag byggir í grunninn á því að hægt sé að framkvæma aðgerðirnar á sem skemmstum
tíma og á samræmdan hátt milli landa. Í greinargerð með frumvarpi sem varð að lögum nr.
93/2008 kemur fram að „farið hefur fram mikið starf á vegum alþjóðastofnana, ríkja og
samtaka í að styrkja beitingu þvingunaraðgerða. Úr þessu starfi hafa komið tilmæli um að ríki
noti stjórnvaldsfyrirmæli við framkvæmd á þvingunaraðgerðum þar sem of tímafrekt sé að
setja ný lög um hverja ályktun alþjóðasamfélagsins um þvingunaraðgerð. Þessi aðferð er í
samræmi við framkvæmd á meðal annarra norrænna ríkja en þau innleiða öll ályktanir um
þvingunaraðgerðir með slíkum hætti."
5. Gætt er að sjálfstæði lögmannstéttarinnar í 4. mgr. 16. gr. frumvarpsins þar sem tryggt er að
upplýsingar sem lögmaður öðlast við athugun á lagalegri stöðu skjólstæðings í tengslum við
dómsmál, þ.m.t. þegar hann veitir ráðgjöf um hvort höfða eigi mál eða komast hjá máli, eða
upplýsingar sem hann öðlast fyrir, á meðan eða eftir lok dómsmáls, eru trúnaðarbundnar
upplýsingar sem eru undanþegnar skyldu til upplýsingagjafar til eftirlitsaðila.