Microsoft Word - 750. mál um fjármálaáætlun_ umsögn velferðarnefndar_loka
149. löggjafarþing 2018-2019.
750. mál.
Umsögn
um tillögu til þingsályktunar um fjármálaáætlun fyrir árin 2019-2023.
Frá velferðamefnd.
Nefndin hefur að beiðni fjárlaganefndar frá 27. mars sl. fjallað um málið. Í áætluninni er
byggt á því að stjórnvöld fylgi fjármálaáætlun um opinber fjármál fyrir árin 2020-2024, sem
byggist á fyrirliggjandi fjármálastefnu fyrir árin 2018-2022 og skilyrðum hennar. Í áætluninni
eru sett markmið fyrir öll málefnasvið og með því er ætlunin að skapa sem skýrast samhengi
milli faglegra markmiða og þeirra fjármuna sem varið er til einstakra málefnasviða.
Í beiðni fjárlaganefndar var lagt til að höfð yrði hliðsjón af þeim ábendingum sem fram
komu í nefndaráliti meiri hluta fjárlaganefndar í fyrra. Nánar tiltekið var óskað eftir því að
velferðarnefnd hefði til hliðsjónar ábendingar annars vegar um að tryggja þyrfti samræmi milli
kröfulýsingar sem hjúkrunarheimilum væri ætlað að starfa eftir og daggjalda sem fjármögnuðu
rekstur þeirra og að áfram yrði unnið að því stefnumiði með nýjum samningum. Hins vegar
að á þremur málefnasviðum velferðarráðuneytisins hefði ekki tekist nægilega vel að stýra
útgjöldum fram til þessa. Það ætti við um örorkumálefni, lyfjakostnað og samninga við lækna
utan sjúkrahúsa. Úrlausn þeirra mála hefði ekki haft nægan forgang hjá stjórnvöldum.
Við umfjöllun nefndarinnar um fjármálaáætlun var lögð áhersla á fyrrnefnd atriði. Nefndin
hefur undanfarið, að eigin frumkvæði, fjallað um samningaviðræður ríkis og sveitarfélaga við
hjúkrunarheimili og rekstraraðila dagdvala. Telur nefndin ástæðu til að gera grein fyrir þeirri
athugun sinni enda er hún í samræmi við þau atriði sem fjárlaganefnd óskaði álits á. Nefndinni
hefur ekki gefist tími til að fjalla ítarlega um önnur atriði fjármálaáætlunar en undirstrikar þó
það sem kom fram í umsögnum meiri og minni hluta velferðarnefndar um fjármálaáætlun í
fyrra að áhersla á lýðheilsu og forvarnir muni hafa gríðarlega jákvæð áhrif á heilbrigðismál.
Mikilvægt er að styrkja aðkomu heilsugæslunnar að forvörnum sem og að vinna að
endurhæfingu. Öldruðum á Íslandi fjölgar og er mikilvægt að huga að því að allir landsmenn
búi við sem besta heilsu í sem lengstan tíma. Að mati nefndarinnar mun aukin áhersla á
forvarnir og endurhæfingu létta á öllu heilbrigðiskerfinu, stytta biðlista eftir nauðsynlegri
þjónustu og auka lífsgæði þjóðarinnar almennt. Sú áhersla sem lögð er á forvarnir í
heilbrigðisstefnu til ársins 2030 gefur vonir um að ráðist verði í aðgerðir á þessu málefnasviði
en svo að markmið stefnunnar náist er nauðsynlegt að tryggja fjármagn til slíkra aðgerða.
Einnig undirstrikar nefndin þá áherslu sem er í fyrirliggjandi heilbrigðisstefnu á heilsugæsluna
á landsbyggðinni og beinir því til fjárlaganefndar að tryggja að það markmið stefnunnar
endurspeglist í fjármálaáætlun.
24. Heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa.
Í áliti meiri hluta fjárlaganefndar í fyrra var bent á að ekki hefði tekist að stýra samningum
við sjálfstætt starfandi lækna þannig að heildarútgjöldin rúmuðust innan fjárheimilda. Nefndin
bendir á að rammasamningur milli Sjúkratrygginga Íslands og sérgreinalækna um lækningar
utan sjúkrahúsa rann út 31. desember 2018. Í fyrirliggjandi fjármálaáætlun segir að
heilbrigðisráðherra hafi falið Sjúkratryggingum Íslands að gera úttekt fyrir einstakar
sérgreinar læknisfræðinnar. Ljóst er að frekari skilgreining á því hvaða þjónustu ríkið ákveður
að kaupa af sérgreinalæknum kann að verða forsenda í samningagerð sérgreinalækna við
Sjúkratryggingar Íslands og mun væntanlega takast betur að stýra útgjöldum í málaflokknum
þegar fyrir liggja skýrari skilgreiningar á því hvaða þjónustu ríkið mun kaupa. Nefndin leggur
áherslu á að kröfulýsingar um þjónustu sérgreinalækna verði kostnaðargreindar og hugað
verði að því hvort nægilegt fjármagn sé tryggt svo að hægt verði að setja samningagerð í
forgang án þess að Sjúkratryggingar Íslands þurfi að draga úr annarri lögbundinni þjónustu.
25. Hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta.
Nefndin hefur fjallað um samningaviðræður rekstraraðila hjúkrunar- og dvalarheimila við
Sjúkratryggingar Íslands og fengið á fund sinn Eybjörgu H. Hauksdóttur og Pétur Magnússon
frá Samtökum fyrirtækja í velferðarþjónustu og Maríu Heimisdóttur, Katrínu Hjörleifsdóttur
og Guðlaugu Björnsdóttur frá Sjúkratryggingum Íslands.
Rammasamningur milli Sjúkratrygginga Íslands og hjúkrunarheimila um þjónustu
hjúkrunarheimila féll úr gildi 31. desember 2018. Samkvæmt ákvæðum samningsins var
heimilt að framlengja hann til tveggja ára en ekki náðist samkomulag milli Sjúkratrygginga
Íslands og rekstraraðila hjúkrunarheimilanna um framlengingu. Frá áramótum hefur því ekki
verið í gildi samningur um rekstur hjúkrunarheimilanna. Staðan í dag er því sú að
rekstraraðilar hjúkrunarheimilanna fá greitt í samræmi við gjaldskrá Sjúkratrygginga Íslands
fyrir þjónustu hjúkrunarheimila sem ekki eru á föstum fjárlögum árið 2019 og eru án samnings
við Sjúkratryggingar Íslands. Við umfjöllun nefndarinnar um málið kom fram að gjaldskráin
hefði verið sett einhliða af Sjúkratryggingum Íslands og án samráðs við rekstraraðila
hjúkrunarheimilanna. Fjármagnið sem rekstraraðilum væri tryggt á grundvelli samningsins
sem féll úr gildi síðustu áramót hefði rýrnað samhliða því að kröfur sem gerðar væru til
starfseminnar hefðu aukist. Fyrir liggur að ekki hefur enn tekist að samræma þær kröfulýsingar
sem hjúkrunarheimilum er ætlað að starfa eftir og fjárhæð daggjalda sem fjármagna rekstur
þeirra líkt og bent var á í áliti meiri hluta fjárlaganefndar í fyrra. Í 3. mgr. 43. gr. laga um
sjúkratryggingar, nr. 112/2008, segir að heilbrigðisstofnanir og aðrir veitendur
heilbrigðisþjónustu skuli kostnaðargreina þjónustu sína samkvæmt alþjóðlega viðurkenndum
aðferðum. Ekki hefur verið dregin skýr lína um það hvort það sé hlutverk Sjúkratrygginga
Íslands eða rekstraraðila hjúkrunarheimilanna að gera þá kostnaðargreiningu en að mati
nefndarinnar er ákvæði laganna skýrt um að það sé á ábyrgð þjónustuveitanda. Hins vegar
segir í greinargerð um 43. gr. að Sjúkratryggingar Íslands ákveði í samráði við veitendur
heilbrigðisþjónustu þær aðferðir sem notaðar skuli við kostnaðargreiningunna. Að mati
nefndarinnar er ljóst að forsenda þess að hægt sé að ná samningum um rekstur
hjúkrunarheimilanna sé að kröfulýsingar að byggist á kostnaðargreiningu. Samtök fyrirtækja
í velferðarþjónustu virðast hafa gert atlögu að því að láta kostnaðargreina þá þjónustu sem
fyrirtæki innan samtakanna veita en ekki virðist hafa náðst samkomulag um forsendur þeirrar
greiningar eða hver skuli vinna hana. Nefndin telur að tryggja þurfi fjármagn svo að hægt
verði að komast að samkomulagi um þær forsendur sem liggja skuli að baki slíkri
kostnaðargreiningu.
26. Lyf og lækningavörur.
Í áliti meiri hluta fjárlaganefndar í fyrra kom fram að áætlanir um lyfjaútgjöld hefðu ekki
gengið eftir og raunkostnaður orðið mun hærri en áætlað var. Í fjármálaáætlun sem lögð var
fram á síðasta ári var gert ráð fyrir því að framlög til málefnasviðsins yrðu 66% hærri árið
2023 en var á fjárlögum fyrir árið 2017. Í fyrirliggjandi fjármálaáætlun, 2020-2024 er gert ráð
fyrir því að framlög hækki enn frekar. Nefndin beinir því til fjárlaganefndar að kannað verði
sérstaklega hvernig gengið hafi að ná tökum á lyfjaútgjöldum ríkisins á síðasta ári.
27. Örorka og málefni fatlaðs fólks.
Boðuð er töluverð hækkun á málefnasviðum sem snúa að fyrirhuguðum breytingum á
bótakerfum almannatrygginga sem vinna á í samráði við forsvarsmenn örorkulífeyrisþega. Þá
segir í fjármálaáætlun að innbyggt sé svigrúm til þess að bregðast við hugsanlegri
útgjaldaaukningu vegna leiðréttingar á örorkugreiðslum af völdum búsetuskerðingar. Þótt
umfang málsins sé enn til skoðunar hjá félagsmálaráðuneytinu og Tryggingastofnun ríkisins
beinir nefndin því til fjárlaganefndar að huga vel að því hvort hækkunin dugi til leiðréttingar
á greiðslu örorkulífeyris til framtíðar auk leiðréttingar til þeirra sem hafa sætt þessari
ólögmætu skerðingu.
Aðrar ábendingar.
Nefndin bendir á að heildarútgjöld málefnasviða nefndarinnar eru um 2/3 af
heildarútgjöldum ríkissjóðs og kunna að fara vaxandi, m.a. með tilliti til breyttrar
aldurssamsetningar þjóðarinnar. Málefnasvið nefndarinnar eru því umfangsmikill þáttur í
fjármálaáætluninni og kann að vera ástæða til þess að skoða hvort hægt sé að koma á ítarlegra
samstarfi milli fjárlaganefndar og velferðarnefndar.
Alþingi, 15. maí 2019
Halldóra Mogensen, form.
Ólafur Þór Gunnarsson.
Ásmundur Friðriksson.
Andrés Ingi Jónsson.
Anna Kolbrún Árnadóttir.
Guðjón S. Brjánsson.
Guðmundur Ingi Kristinsson.
Hjálmar Bogi Hafliðason.
Vilhjálmur Árnason.