149. löggjafarþing 2018-2019.
750. mál.
Umsögn
um tillögu til þingsályktunar um fjármálaáætlun fyrir árin 2020-2024.
Frá meiri hluta atvinnuveganefndar.
Nefndin hefur fjallað um þann hluta fjármálaáætlunar sem heyrir undir málefnasvið
hennar. Um er að ræða málefnasvið 7 nýsköpun, rannsóknir og þekkingargreinar, 12
landbúnaður, 13 sjávarútvegur og fiskeldi, 14 ferðaþjónusta, 15 orkumál og hluta af
málefnasviði 16 markaðseftirlit, neytendamál og stjórnsýsla atvinnumála. Nefndin fékk á sinn
fund Skarphéðin Berg Steinarsson og Ólaf Reyni Guðmundsson frá Ferðamálastofu, Sólmund
Má Jónsson og Þorstein Sigurðsson frá Hafrannsóknastofnun og Sigurborgu Daðadóttur frá
Matvælastofnun.
Markmið fjármálastefnu eru útfærð í fjármálaáætlun og er heildarútgjöldum raðað til næstu
fimm ára eftir málefnasviðum. Nánari forgangsröðun og skipting fjárheimilda birtist í
frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2020 sem lagt verður fram á næsta löggjafarþingi. Við
undirbúning frumvarps til fjárlaga mun þurfa að raða verkefnum á grundvelli ramma
fjármálaáætlunar.
Fyrir nefndinni komu fram sjónarmið um að nauðsynlegt væri að hlúa vel að rannsóknum,
nýsköpun og vöruþróun í ferðaþjónustu. Rannsóknir þurfi að stuðla að einhveiju og mikil
sóknarfæri séu í nýsköpun. Var nefndinni einnig bent á að nauðsynlegt væri að stuðla að
auknum flugsamgöngum út á land og að alþjóðlegu flugi á Akureyri til þess að ferðamenn
dreifðust betur um landið og álagið yrði jafnara. Nefndinni var bent á að verið væri að skoða
hvernig megi auka og efla markaðsstofuna en bent var á að hlutfallslega væru fjárveitingar í
ferðamál minni en í öðrum atvinnugreinum. Meiri hluti nefndarinnar telur mikilvægt að
fjárlaganefnd skoði hvort svigrúm sé til að setja aukið fjármagn í rannsóknir í ferðaþjónustu
til þess að unnt sé að stuðla að aukinni nýsköpun og framþróun í greininni og þannig stuðlað
að því að festa ferðaþjónustuna enn frekar í sessi sem framtíðaratvinnugrein.
Við umfjöllun um málefni Matvælastofnunar komu fram sjónarmið um að varðandi
landbúnaðarmál vantaði umfjöllun um að nálgast verkefnið heildstætt í samræmi við hugtakið
„ein heilsa“ (e. One Health) sem m.a. hefði verið fjallað um á vettvangi
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar. Var bent á að á alþjóðlega vísu væri verið að vekja athygli
á mikilvægi þess að heilsa manna verði ekki skilin frá heilsu dýra því um 60% sjúkdóma
smitast á milli manna og dýra. Bent var á að mikið þjóðarverðmæti væri falið í framúrskarandi
heilsu dýra og staðan í íslenskum landbúnaði og fiskeldi væri afar góð og lítið um sjúkdóma
og því þurfi að setja inn í markmið áætlunarinnar að viðhalda þeirri góðu stöðu. Mikill
niðurskurður hafi orðið í fjárveitingum til stofnunarinnar í kjölfar efnahagshrunsins árið 2008
en á sama tíma hafi verkefni aukist, ekki síst í fiskeldi þar sem aðeins sé einn eftirlitsmaður.
Var bent á að verið væri að áætla Matvælastofnun allt of lítið fjármagn miðað við þau verkefni
sem hún sinnir. Nefndin bendir á að fyrir liggur frumvarp til laga, sem nefndin er með til
meðferðar og áætlað er að taki gildi fyrir þinglok, sem heimilar innflutning landbúnaðarafurða
frá EES-svæðinu frá 1. september 2019. Samhliða frumvarpinu hefur atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytið gert aðgerðaáætlun í 15 liðum, sem miðar að því að efla
matvælaöryggi, tryggja vernd búfjárstofna og bæta samkeppnisstöðu innlendrar
matvælaframleiðslu1. Meiri hluti nefndarinnar bendir á að nauðsynlegt er að umræddar
mótvægisaðgerðir verði komnar til framkvæmda sem fyrst. Nefndin leggur því áherslu á að
tryggt verði fjármagn til þess að hægt sé að hrinda þeim í framkvæmd og halda þeim áfram.
Við umfjöllun um málefni Hafrannsóknastofnunar komu fram sjónarmið um að markmið
fjármálaáætlunar væru mjög skýr en fjárveitingar væru ekki í samræmi við markmiðin. Var
bent á að áætlunin geri ráð fyrir uppsafnaðri lækkun fjármagns á árunum 2020-2022 um 503
millj. kr. og leiðrétting um 150 millj. kr. vegna lækkunar sértekna úr Verkefnasjóði hafi því
litla þýðingu. Niðurstöður starfshóps sem skipaður var til að greina rekstur stofnunarinnar hafi
verið að árleg hagræðingarkrafa, uppreiknuð hækkun sértekna og aukin aðsókn í sértekjur leiði
til þess að stærri hluti starfseminnar fari í sértekjuverkefni og minni hluti í grunnrannsóknir.
Var bent á að afleiðingarnar yrðu þær að draga þyrfti úr vöktun á nytjastofnum og þar af
leiðandi að draga úr nytjum á stofnunum. Meiri hluti nefndarinnar bendir á að umfangsmiklar
rannsóknir og reglulegar mælingar eru nauðsynlegar til að nýting auðlindanna byggist á bestu
fáanlegu þekkingu og sé sjálfbær. Við skiptingu ríkisfjár í fjármálaáætlun þarf að tryggja að
stofnunin geti sinnt verkefnum sínum þar sem afkoma þjóðarinnar byggist að stórum hluta á
nýtingu auðlinda hafsins. Þá bendir meiri hluti nefndarinnar á að skerðing á aflaheimildum
leiðir af sér samdrátt í tekjum ríkissjóðs.
Meiri hluti nefndarinnar telur mikilvægt að fjármálaáætlun endurspegli vöxt samfélagsins
næstu ár og uppsafnaða þörf á fjármagni til ólíkra málaflokka. Meiri hluti nefndarinnar bendir
á að verið er að færa fjölmörgum stofnunum á málasviði nefndarinnar aukin verkefni með
ýmsum þingmálum. Forsenda þess að slíkt sé unnt er að þeim sé tryggt nægilegt fjármagn til
þess að sinna þeim verkefnum. Þá er mikilvægt að gott eftirlit sé með atvinnuvegum í landinu,
ekki síst þeim sem eru að byggjast upp. Nauðsynlegt er að stofnunum sé tryggt nægilegt
fjármagn til þess að þær geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu, t.d. virku eftirliti með þeim
málaflokkum sem þær bera ábyrgð á. Það er liður í að tryggja hagkvæma nýtingu á auðlindum
landsins og viðhalda þeirri góðu stöðu sem hefur náðst t.d. varðandi heilbrigði búfjárstofna.
Alþingi, 10. maí 2019.
Lilja Rafney Magnúsdóttir, form.
Ásmundur Friðriksson.
Halla Signý Kristjánsdóttir.
Kolbeinn Óttarsson Proppé.
Njáll Trausti Friðbertsson.
Ólafur Ísleifsson.
Sigurður Páll Jónsson.
1 https://www.stjornarradid.is/verkefni/atvinnuvegir/landbunadur/innflutningur-a-ofrystu-
kjoti-o.fl/
https://www.stjornarradid.is/verkefni/atvinnuvegir/landbunadur/innflutningur-a-ofrystu-