Alþingi
Fjárlaganefnd
Austurstræti 8 - 10
150 Reykjavík
Selfossi, 14. maí 2019
Efni: Umsögn um tillögu til þingsályktunar um fjármálaáætlun 2020 - 2024, 750. mál
Samtök sunnlenskra sveitarfélaga (SASS) taka undir umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga um tillögu
til þingsályktunar um fjármálaáætlun 2020 - 2024, dagsett 3. maí sl.
SASS áréttar nauðsyn þess að nægjanlegt fjármagn fáist til að standa undir rekstri grunnþjónustu á
Suðurlandi. Íbúum á Suðurlandi fjölgaði, skv. gögnum Hagstofunnar, um 4,7% eða um 1.300 á milli
áranna 2017 og 2018 og margt bendir til að sú þróun haldi áfram. Ferðamönnum hefur einnig fjölgað en
rannsóknir sýna að rúmlega 70% ferðamanna sæki Suðurland heim og um 55% allra ferðamanna sem
hingað koma gista á einhverjum tímapunkti í landshlutanum. Fjölgun íbúa og ferðamanna hefur bein
áhrif á lögbundna grunn heilbrigðis- og velferðarþjónustu, löggæslu og samgöngur.
Mótmæli vegna hugmynda um skerðingu á framlögum til Jöfnunarsjóðs
Samtökin mótmæla harðlega þeim áformum sem fram koma í fjármálaáætluninni um að skerða framlög
til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga um rösklega 3,3 ma.kr. á árunum 2020 og 2021. Skerðingin kemur harðast
niður á útgjaldajöfnunarframlögum, en þau renna einkum til sveitarfélaga á landsbyggðinni sem hafa
mörg hver veikan fjárhag. Skerðingin kemur einnig niður á framlögum til þjónustu við fatlað fólk og getur
falið í sér að draga verði úr þeirri þjónustu.
Áætlað tekjutap sveitarfélaga á Suðurlandi af framlögum til útgjaldajöfnunar og vegna fasteignaskatts
er um 505 m.kr. og vegna málefna fatlaðra 29 m.kr. Framlög til málefna fatlaðra hafa ekki staðið undir
rekstrarkostnaði og bætir þetta ekki stöðu þess málaflokks.
Árið 2015 voru samþykktar leiðréttingar á framlögum til málefna fatlaðra sem námu um 1,5 ma.kr. Sú
niðurstaða var samkomulag sem byggði á löngu og ítarlegu samráðsferli milli ríkis og sveitarfélaga. Að
þurrka nánast út með einu pennastriki þann árangur sem þá náðist er í hróplegu ósamræmi við það
samstarf við ríkið sem Samband íslenskra sveitarfélaga hefur lagt mikla vinnu í að styrkja á liðnum áratug.
Einhliða ákvörðun ríkisvaldsins af þessu tagi er í andstöðu við það formlega samráðsferli ríkis og
sveitarfélaga sem hefur þróast á undanförnum árum og fela áform þessi í sér algeran trúnaðarbrest
Austurvegi 56 I 800 Se lfo ssi I Sím i 480 8200 I sass.is
gagnvart sveitarfélögunum í landinu. Ekki getur með nokkrum hætti talist eðlilegt að áhersla á að bæta
afkomu ríkissjóðs skili sér í skerðingum á tekjum sveitarfélaganna, sem standa undir mjög stórum hluta
almannaþjónustu í landinu.
SASS krefst þess að áform um um frystingu framlaga til Jöfnunarsjóðs verði afturkölluð þegar í stað.
Samgöngumál
Sérstakt ánægjuefni er að sjá aukið framlag til samgönguframkvæmda en meðal framkvæmda á
Suðurlandi er breikkun Suðurlandsvegar að Selfossi.
Nauðsynlegt er að tryggt verði fjármagn til uppbyggingar og viðhalds vegakerfis til að stuðla að auknu
umferðaröryggi og til að vegakerfið anni stóraukinni umferð en skv. uppl. Vegagerðarinnar eru um 23%
vegakerfisins á Ísland á Suðurlandi.
Sóknar- og byggðaáætlun
Sóknaráætlanir landshluta hafa, ásamt byggðaáætlun, verið mikilvægur þáttur byggðastefnu á
undanförnum árum. Samningar um sóknaráætlanir renna út í árslok 2019 og áform er um að gera nýja
samninga en þess er þó ekki getið í framkominni fjármálaáætlun. Mikilvægt er að aukið fjármagni verði
veitt til sóknaráætlana en bæði ríkið og sveitarfélögin telja að vel hafi tekist til á undanförnum árum.
Umhverfismál
Nauðsynlegt er að fella niður eða heimila endurgreiðslu virðisaukaskatts af efniskostnaði og
sérfræðiþjónustu við fráveituframkvæmdir. Um brýnt hagsmunamál allra sveitarfélaga er að ræða og
óeðlilegt að ríkið hafi beinar tekjur af aðgerðum sveitarfélaga sem miða að vernd umhverfis og náttúru.
Mikilvægt að ríki og sveitarfélög eigi í mun öflugra samstarfi er varðar stefnumótun í úrgangsmálum.
Haft verði að leiðarljósi að sorpförgun sé ódýr, einföld og umhverfisvæn.
Þjónusta við aldraða
Líkt og fram kom í skýrslunni „Stöðugreining hjúkrunarheimila á Suðurlandi" dags. í apríl 2015 má áætla
út frá svörum forstöðumanna heimilanna, að sveitarfélög og stofnanir á Suðurlandi séu að greiða
samtals um 200 m.kr. á ári með rekstri heimilanna í landshlutanum. Það er nauðsynlegt er tryggja
rekstrargrundvöll hjúkrunarheimilanna.
Menntamál
Nauðsynlegt er að tryggja rekstur rannsókna- og þekkingarsetra á Suðurlandi en þau hafa sannað gildi
sitt. Lögð er ríka áherslu á að Alþingi hlutist til um að Fræðslunetið - símenntun á Suðulandi og
Austurvegi 56 I 800 Se lfo ssi I Sím i 480 8200 I sass.is
Háskólafélags Suðurlands (HfSu) fái viðbótarfjárveitingu á fjárlögum 2020 líkt og verið hefur síðustu ár
en um eru að ræða 10 m.kr. til Fræðslunetsins og 10 m.kr. til HfSu.
Efling menntunar á miðsvæðinu hefur verið eitt af áhersluverkefnum Sóknaráætlunar Suðurlands og
tímabundnar fjárveitingar á fjárlögum hafa fjármagnað þessa þjónustu í Skaftafellssýslum. Árið 2013
voru byggð upp námsver í Kötlusetri í Vík og í Kirkjubæjarstofu á Kirkjubæjarklaustri. Árið 2014 bættist
Sveitarfélagið Hornafjörður við starfssvæði félaganna.
Starfshópur um eflingu byggðar og atvinnulífs á svæðinu á milli Markarfljóts og Öræfa, sem þáverandi
forsætisráðherra skipaði haustið 2016, lagði m.a. til að umræddar tímabundnar fjárveitingar félaganna
verði gerðar varanlegar.
SASS tekur undir með starfshópnum og skorar á fjárlaganefnd að taka af skarið og samþykkja þessar
tillögur og koma þannig þessari mikilvægu nærþjónustu Skaftfellinga á varanlegan grundvöll.
Sjúkraþyrla á Suðurlandi
Eindregið er mælt með að veitt verði fjármagn til prófunar á notkun sjúkraþyrla á Suðurlandi. Fyrir liggur
skýrsla starfshóps velferðarráðuneytisins, dagsett á ágúst 2018, um mögulega aukna aðkomu þyrlna að
sjúkraflugi. Stjórn SASS tekur undir sjónarmið tveggja af sjö fulltrúum í starfshópnum um að leggja til við
heilbrigðisráðherra að sérstakri sjúkraþyrlu verði komið á fót, með stuttum útkallstíma (<10 mínútur) og
sérhæfðum mannskap (lækni og hjúkrunarfræðingi/bráðatækni). Áætlaður kostnaður er á bilinu 500 til
880 milljónir kr. á ári eftir því hvaða þyrla yrði valin til verkefnisins og hvort einn eða tveir flugmenn yrðu
í áhöfn. SASS áréttar nauðsyn þess að sem fyrst verði farið í tilraunverkefni þar sem þyrlur verði notaðar
í sjúkraflug og að þyrlan verði staðsett á Suðurlandi enda fellur landshlutinn einkar vel að þessum
prófunum.
Almenningssamgöngur - tryggja rekstrarumhverfið
Nýjar áherslur sem settar eru fram í skýrslunni Ferðumstsaman varðandi rekstur almenningssamgangna
og tenging þeirra við flug og ferjur lofa góðu. Samtökin eru reiðubúin að vinna áfram með ríknu að rekstri
og uppbyggingu almenningssamgangna gefið að ríkið geri upp halla fyrri ára og tryggi fjármuni til þess
að reka kerfið sem mætir kröfum notanda og að almenningssamgöngur geti verið raunverulegur
valkostur sem samgöngumáti. Samtökin hafa lýst áhyggjum af því að nú í maí sé ekki komin niðurstaða
í hvernig almenningssamgöngum verður sinnt frá næstu áramótum en núverandi samningar
landshlutasamtakanna við Vegagerðina renna þá út.
Fram kemur í áætluninni að gert sé ráð fyrir að kolefnisgjald verði hækkað þriðja árið í röð sem er liður
í því að hvetja til orkuskipta í samgöngum og að ná markmiðum í loftslagsmálum. Jafnframt kemur fram
að áformaðar séu frekari breytingar á skattlagningu ökutækja og eldsneytis frá og með næsta ári. Ljóst
er að hækkun kolefnisgjaldsins hækkar kostnað við rekstur almenningssamgangna. Þegar farið verður í
vistvænni orkugjafa þarf að fjárfesta í nýjum vögnum og laga innviði en hvorutveggja felur í sér nokkra
Austurvegi 56 I 800 Se lfo ssi I Sím i 480 8200 I sass.is
fjárfestingu sem hækkar rekstrarkostnaðinn til skemmri tíma litið en á móti er verið að ná markmiðum í
loftslagsmálum.
ART
Tryggja þarf áframhaldandi rekstur ART verkefnisins en núverandi samningur rennur út í lok árs 2019.
ART verkefnið kostar á ársgrundvelli 30 m.kr. SASS áréttar nauðsyn ART verkefnisins og hvetur félags-
og barnamálaráðherra til að ganga strax frá nýjum samningi um ART verkefnið og að gildistími hans sé
til fimm ára þannig að hægt verði að eyða óvissu og halda áfram þessu mikilvæga verkefni í þágu barna.
SASS leggur eindregið til að fyrir afgreiðslu þingsályktunarinnar á Alþingi verði bætt úr ofangreindum
vanköntum og þeim sem fram koma í fyrrnefndri umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga um
þingsályktunartillöguna.
Virðingarfyllst,
Eva Björk Harðardóttir, Bjarni Guðmundsson,
formaður framkvæmdastjóri
Austurvegi 56 I 800 Se lfo ssi I Sím i 480 8200 I sass.is