KMBT_C224e-20190409141250
FÉLAG S S A T V IN N U R E K E N D A
Nefndasvið Alþingis
b.t. umhverfis- og samgöngunefndar
Austurstræti 8-10
101 Reykjavík
Reykjavík, 9. apríl 2019
Efni: Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum um póstþjónustu, nr. 19/2002,
með síðari breytingum (erlendar póstsendingar og rafrænar sendingar) (739. mál)
Félag atvinnurekenda vísar til beiðni umhverfis- og samgöngunefndar frá 5. apríl sl. um
umsögn félagsins um frumvarp til laga um breytingu á lögum um póstþjónustu, nr. 19/2002,
með síðari breytingum (erlendar póstsendingar og rafrænar sendingar), á þingskjali 1167.
Líkt og rakið er í greinargerð frumvarpsins er megintillaga þess, að tilgreint skuli í lögum að
taka skuli mið af raunkostnaði við gjaldtöku alþjónustuveitanda (íslandspósts) vegna erlendra
pakkasendinga, sú sama og er að finna í frumvarpi til nýrra heildarlaga um póstþjónustu sem
lagt var fram á yfirstandandi þingi (270. mál).
Félag atvinnurekenda leggst ekki gegn samþykkt frumvarpsins, enda telur félagið mikilvægt
að gjaldskrá fyrir póstsendingar taki mið af raunkostnaði. Félagið vill hins vegar rifja upp
eftirfarandi úr umsögn sinni um 270. mál, dags. 29. nóvember 2018:
„Rekstrarvandi íslandspósts er ekki eingöngu til kominn vegna fækkunar bréfa og
pakkasendinga frá Kína, eins og látið er í skína í greinargerð frumvarpsins. Afkoma af
bréfasendingum í einkarétti hefur verið ágæt undanfarin ár og árin 2016 og 2017 raunar
umfram ákvæði póstlaga um raunkostnað að viðbættum hæfilegum hagnaði. Þannig er mat
Póst- og fjarskiptastofnunar að árið 2016 hafi umframhagnaðurinn verið 16%.
Hvað Kínasendingarnar varðar, er tap vegna þeirra einungis hluti af tapinu á
samkeppnisrekstri íslandspósts innan alþjónustu. Að mati Félags atvinnurekenda hefur ekkert
staðið í vegi fyrir því að fyrirtækið innheimti hærra umsýslugjald af móttakendum sendinga,
með svipuðum hætti og póstfyrirtæki í t.d. Svíþjóð og Noregi, til að standa undir kostnaði við
dreifingu pakka frá Kína og öðrum þróunarríkjum. Á íslandi nemur þetta umsýslugjald nú
yfirleitt 595 krónum. í Svíþjóð er það 1.050 krónur og 2.370 krónur í Noregi, að því er fram
kom í fréttum Stöðvar 2 28. nóvember 2018. í sama fréttatíma sagði forstjóri íslandspósts að
fyrirtækið hefði ekki viljað fara þá leið að hækka umsýslugjaldið. Vandséð er hvernig það
samræmist ákvæðum núgildandi laga um að gjaldskrár innan alþjónustu skuli taka mið af
raunkostnaði.
í 17. grein frumvarpsins er hnykkt á því að gjaldskrár vegna pakkasendinga frá útlöndum skuli
taka mið af raunkostnaði, en eins og áður segir er ekki hægt að sjá að núgildandi löggjöf hafi
með neinum hætti útilokað slíkt. Sú spurning vaknar því óneitanlega hvort stjórnendur
íslandspósts beri ekki sjálfir ábyrgð á því tapi, sem verið hefur á Kínasendingunum og
Hús verslunarinnar lOBReykjavík | Sími 5888910
atvinnurekendur@atvinnurekendur.is | www.atvinnurekendur.is
Kt. 530169-5459 I Banki 015-26-6440
mailto:atvinnurekendur@atvinnurekendur.is
http://www.atvinnurekendur.is
skattgreiðendur eru nú beðnir að fjármagna [með aðstoð ríkissjóðs við íslandspóst]. Þannig
er í rauninni verið að dreifa kostnaði fyrirtækisins af Kínasendingum til allra skattgreiðenda, í
stað þess að þeir sem nota þjónustuna beri hann eins og eðlilegt verður að teljast."
Félag atvinnurekenda vill auk þess koma eftirfarandi sjónarmiðum á framfæri við nefndina.
1. Ef það var minnsti vafi um að íslandspósti væri óheimilt að innheimta gjald þannig að
gjaldskrá fyrirtækisins uppfyllti skilyrði 4. mgr. 16. gr. núverandi póstlaga, hefði verið
ástæða til að breyta lögum mun fyrr þannig að skattgreiðendur bæru ekki kostnað af
taprekstri pakkasendinga íslandspósts. Ráðuneyti póstmála hefur sýnt af sér
einkennilegt tómlæti með því að draga svo lengi að taka á málinu.
2. Póst- ogfjarskiptastofnun virðist heldur ekki hafa sinnt því hlutverki sínu að hafa eftirlit
með fjárhagsstöðu íslandspósts og grípa inn í þegar í óefni stefndi. Tapið á erlendum
póstsendingum er tilkomið vegna þess að íslandspóstur hefur undirverðlagt
samkeppnisrekstur innan alþjónustu á virkum samkeppnismörkuðum, en
pakkaþjónusta fyrirtækisins er rekin í samkeppni við einkafyrirtæki. Ráðuneytinu hefur
ítrekað verið bent á það; af hálfu FA og félagsmanna þess; að eftirlitsstofnunin væri
ekki að sinna hlutverki sínu gagnvart fyrirtækinu. Mikilvægt er að eftirlitið með
breyttum lögum verði skilvirkt.
3. Ekki er eingöngu um að ræða tap á sendingum frá þróunarlöndum, heldur af öllum
erlendum sendingum ÍSP sem getur verið vísbending um að póstyfirvöld annarra landa
viðurkenni einfaldlega ekki kostnaðargrunn íslandspósts, enda hefur verið ráðizt í
dýrar fjárfestingar í dreifikerfi fyrirtækisins, fyrst og fremst í þágu samkeppnisrekstrar
þess en ekki einkaréttar- og alþjónustu.
4. Tap alþjónustunnar kemur kemur fyrst til árið 2013 og virðist fyrst og fremst mega
rekja til þess að skipt var um kostnaðarlíkan. Eftir þann tíma var alþjónustan látin bera
í grunninn allan kostnað dreifikerfis íslandspósts, m.a. kostnað vegna mikilla
fjárfestinga í samkeppnisrekstri utan alþjónustu. Frá árinu 2013 hefur
samkeppnisrekstur utan alþjónustu aðeins borið kostnað í samræmi við notkun á
dreifikerfinu, þ.e. tilfallandi breytilegan kostnað, þrátt fyrir ráðizt hafi verið í miklar
fjárfestingar í sérhönnuðum flutningamiðstöðvum, flutningabílum, tækjum og tólum
vegna sóknar inn á flutningamarkað. Einnig hefur ÍSP byggt upp verslunarhúsnæði víðs
vegar um landið til að mæta þörfum ríkisfyrirtækisins vegna sóknar inn á þann markað
í harðri samkeppni við einkafyrirtæki svo eitthvað sé nefnt. Þrátt fyrir það hefur
samkeppnisrekstur ÍSP utan alþjónustu lítinn sem engan kostnað borið frá árinu 2013
þ.e. frá þeim tíma sem tap af alþjónustu skall á af fullum krafti.
5. FA hefur fengið staðfest frá Póst- og fjarskiptastofnun að hluti tekna og gjalda vegna
sendibílaþjónustu íslandspósts, svokallaðrar fyrirtækjaþjónustu, er færður bæði innan
einkaréttar og alþjónustu, þótt sú starfsemi falli utan póstþjónustu. Þetta bendir til
þess, eins og FA hefur ítrekað bent á, að kostnaðargrunnur bæði einkaréttar og
alþjónustu hjá íslandspósti sé rangur.
FELAG S S A T V IN N U R E K E N D A
Hús verstunarinnar | l03Reykjav(k | Sím'15888910
atvinnurekendur@atvinnurekendur.is www.atvinnurekendur.is
Kt. 530169-5459 | Banki 015-26-6440
mailto:atvinnurekendur@atvinnurekendur.is
http://www.atvinnurekendur.is
6. Póstlögin kveða skýrt á um að gjaldskrá alþjónustu skuli taka mið af raunkostnaði við
að veita þjónustuna að viðbættum hæfilegum hagnaði. FA telur mikilvægt að tryggt
verði að íslandspóstur geti ekki misnotað stöðu sína og innheimt sérstakt gjald af
viðtakendum póstsendinga á grundvelli þess að kostnaður hafi verið ranglega færður
á alþjónustuna þ.m.t. á erlendar sendingar (t.d. sendibílaþjónustu). Ef kostnaður
samkeppnisrekstrar hefur verið ranglega færður innan alþjónustu, líkt og sterkar
vísbendingar eru um, telur FA Ijóst að strax geti myndast endurgreiðslukrafa á hendur
ÍSP vegna oftekinna gjalda af erlendum sendingum.
Félag atvinnurekenda leggur áherzlu á, eins og í fyrri umsögnum sínum um frumvörp til
breytinga á póstlögum, að enn er ósvarað spurningum um hvort íslandspóstur hafi með
ólögmætum hætti brotið gegn ákvæðum laga um bókhaldslegan aðskilnað einkaréttar og
samkeppnisrekstrar með því að tekjur af einkaréttarrekstri hafi verið látnar niðurgreiða
samkeppnisrekstur.
Rétt er að rifja eftirfarandi upp úr fyrri umsögnum:„íslandspóstur hefur á undanförnum árum
varið háum fjárhæðum í fjárfestingar í skyldum og óskyldum rekstri, í samkeppni við
einkaaðila. Liggja þarf fyrir hver var uppruni þess fjármagns sem fór í þær fjárfestingar og
hvort aðskilnaður einkaréttarhlutans og samkeppnisrekstrar hafi verið í samræmi við lög og
reglur. Að mati FA er nauðsynlegt að botn sé fenginn í þau mál áður en einkarétturinn er
afnuminn og íslandspóstur í framhaldinu seldur. Annars er augljóslega vitlaust gefið við
einkavæðinguna og hætta á að nýjum eigendum verði afhent fyrinæki með mikla og
ósanngjarna meðgjöf í samkeppni við keppinauta sína."
Nú hefur fjárlaganefnd þingsins farið fram á að þingið geri stjórnsýsluúttekt á íslandspósti. Að
mati FA þarf slík úttekt meðal annars að fela í sér eftirfarandi:
• Mat á áhrifum á samkeppni á þeim fjölmörgu mörkuðum sem íslandspóstur hefur
haslað sér völl á en fyrirtækið starfar meðal annars í prentsmiðjurekstri,
sendlaþjónustu, sendibílaþjónustu, flutningsmiðlun, hugbúnaðargerð, gagnageymslu,
fjölpóstdreifingu, sölu sælgætis, minjagripa, leikfanga, bóka og ritfanga, allt í
samkeppni við einkaaðila.
• Leiða fram hver er uppruni fjármagns, sem íslandspóstur hefur fjárfest í
samkeppnisþjónustu íslandspósts, bæði innan og utan alþjónustu. Það skal ítrekað hér
að það er með miklum ólíkindum að stjórnendur fyrirtækisins hafi árum saman getað
komið sér hjá því að svara þessari spurningu með óyggjandi hætti.
• Greina hvað hafi orðið um allar þær fjárfestingar sem samkeppnisreksturinn hafði
stofnað til þegar breytt var um kostnaðarlíkan í upphafi árs 2013.
Einungis með því að leiða fram þessar upplýsingar er hægt að koma í veg fyrir að stjórnendur
íslandspósts misnoti ákvæði jafnt gildandi laga og breyttra póstlaga til að láta notendur
alþjónustu niðurgreiða kostnað af ævintýramennsku í samkeppnisrekstri utan alþjónustu.
Félag atvinnurekenda áskilur sér rétt til að koma á framfæri frekari athugasemdum á síðari
stigum málsins. Þá erfélagið reiðubúið að funda með þingnefndinni.
FELAG SS A T V IN N U R E K E N D A
Hús verslunarinnar \ lOBReykjavík | Sími 5888910
atvinnurekendur@atvinnurekendur.is www.atvinnurekendur.is
Kt. 530169-5459 I Banki 015-26-6440
mailto:atvinnurekendur@atvinnurekendur.is
http://www.atvinnurekendur.is
FÉLAG ATVINNUREKENDA
Vi pð m ga rfy 11 s t,
Óláfur St^phensen
framkvæmdastjóri FA
Hús verslunarinnar | lOBReykjavík | Sími588 8910
atvinnurekendur@atvinnurekendur.is www.atvinnurekendur.is
Kt. 530169-5459 I Banki 015-26-6440
mailto:atvinnurekendur@atvinnurekendur.is
http://www.atvinnurekendur.is