Fiskeldi og sveitarfélögin
Eftir Gauta
Jóhannesson
A yfírstandandi lög-
gjafarþingi hafa verið
lögð fram tvö frum-
vörp af hálfu sjávar-
útvegs- og landbún-
aðarráðherra tengd
fiskeldi. Annars vegar
frumvarp til laga um
breytingu á ýmsum
lagaákvæðum sem
tengjast fiskeldi
(áhættum at erfða-
blöndunar, úthlutun
eldissvæða, stjórnvaldssektir o.fl.),
647. mál og hins vegar frumvarp um
töku gjalds vegna fiskeldis í sjó og
fiskeldissjóð, 710. mál. Atvinnuvega-
nefnd Alþingis hefur sent frá sér
nefndarálit og breytingartillögur í
kjölfarið þar sem lítið sem ekkert
tillit er tekið til þeirra sjónarmiða
sem fram koma í umsögnum Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga sem
unnar voru í nánu samráði við stjórn
Samtaka sjávarútvegssveitarfélaga.
Fiskeldi sem atvinnugrein er
byggðamál, uppbygging á tilteknum
land- og hafsvæðum er skipulagsmál
og væntingar um tekjur af starfsem-
inni er efnahagsmál. Snertifletir við
þau sveitarfélög sem um ræ ðir eru
því íjölbreyttir og hagsmunir einnig.
Samtök sj ávarútvegssveitarfélaga
hafa mótað metnaðarfulla stefnu
varðandi málaflokkinn sem ýtir und-
ir þau markmið að rannsóknir á
áhrifum fiskeldisstarfsemi á lífríki
og samfélag verði auknar og að þau
tækifæri sem felast í auknu fiskeldi
á sjálfbærum grunni verði nýtt.
Einnig að ríki og sveitarfélög séu
meðvituð um að sjálfbær þróun í
fiskeldi byggist á jafnvægi milli
efnahagslegra, samfélagslegra og
umhverfislegra þátta. Mikilvægt er
að litið sé markvisst til allra þessara
þátta í opinberri stefnumörkun,
laga- og reglusetningu. Þá leggja
samtökin áherslu á reglulegt, stað-
bundið eftirlit með greininni og að
tekjustofnar sveitarfélaga af
atvinnustarfsemi í sjó, allt að einni
sjómílu út frá grunnlínu landhelg-
innar, verði skilgreindir í samráði
við sjávarútvegssveitarfélög. Þannig
verður auðveldara fyrir sveitarfélög,
þar sem fiskeldi hefur haslað sér
völl, að laga samfélagslega upp-
byggingu að örum
vexti atvinnugrein-
arinnar. Til að ná þess-
um markmiðum telja
samtökin m.a. að
tryggja þurfi sveit-
arfélögum tekjur af
reitanýtingu í sjó og
jafnfram t að þeim
verði tryggð nauðsyn-
leg áhrif á haf- og
strandsvæðaskipulag.
Auka þarf forræði
þeirra og tryggja um
leið nauðsynlega tekju-
stofna.
Markmið fyrra frumvarpsins er
að styrkja lagaumgjörð stjórnsýslu
fiskeldis þannig að atvinnugreinin
verði öflug og sjálfbær með þróun
og vernd lífríkis að leiðarljósi. Til-
gangur síðara frumvarpsins er að
tryggja ríkissjóði beint endurgjald
vegna nýtingar hafsvæða í íslenskri
lögsögu sem geti jafnfram t staðið á
móti kostnaði ríkisins við stjórn-
sýslu. I kringum gjaldtökuna verði
stofnaður sérstakur fiskeldissjóður
sem gert er ráð fyrir að muni njóta
framlaga af fjárlögum sem svari til
þriðjungs tekna af því gjaldi sem
ráðgert er að heimtist í ríkissjóð
verði frumvarpið að lögum.
I 7. grein frumvarpsins segir:
„Stjórn Fiskeldissjóðs skal árlega
auglýsa eftir umsóknum frá sveitar
félögum um styrki úr sjóðnum til
verkefna sem eru til þess fallin að
byggja upp innviði og þjónustu á
þeim svæðum þar sem fiskeldi í
sjókvíum er stundað." Samtökin
voru gagnrýnin á þetta fyrirkomu-
lag sem að þeirra mati er til þess
fallið að etja sveitarfélögunum sam-
an og láta þau keppast um úthlutun.
Meirihluti atvinnuveganefndar hef-
u r hins vegar bent á í nefndaráliti
sínu að fyrirhuguð gjaldtaka er fyrir
afnot af hafsvæði sem liggi utan
umráðasvæðis sveitarfélaganna.
Segir svo einnig í nefndaráliti meiri-
hlutans: „Sveitarfélögin eru því ekki
svipt réttindum og ekki vegið að
sjálfstæði þeirra."
H ér kveður við kunnuglegan tón.
Enn á ný munu sveitarfélög af
landsbyggðunum eiga allt undir þvi
að ná eyrum embættismanna, að öll-
um líkindum í Reykjavík, og sann-
fæ ra þá um að sú innviðauppbygg-
ing sem stefnt er að á hverjum stað
Fiskeldi er umdeilt.
Samtök sjávar-
útvegssveitarfélaga
hafa kappkostað að
nálgast málið af yfirveg-
un og sanngirni.
fyrir sig sé réttlæ tanleg og á ein-
hvern hátt frambærilegri en hjá
næsta nágranna. Kjörnum fulltrú-
um sem sitja í umboði kjósenda á
hverju svæði fyrir sig er ekki treyst-
andi til að meta og ráðstafa fé til
uppbyggingar innviða og þjónustu.
Að áliti Samtaka sjávarútvegs-
sveitarfélaga eru það haldlítil rök að
gjaldtökunni sé ætlað að standa
undir kostnaði ríkisins við stjórn-
sýslu málaflokksins. Fyrirtæ ki í
greininni greiða nú þegar fyrir
starfsleyfi, rekstarleyfi og þjónustu-
gjald til Matvælastofnunar og
Umhverfisstofnunar auk hefðbund-
inna gjalda s.s. tekjuskatt og virð-
isaukaskatt. Þá er einnig greitt fyrir
mat á umhverfisáhrifum, í umhverf-
issjóð sjókvíaeldis og gjöld tengdum
mannauði fyrirtækjanna, s.s tekju-
skattur, tryggingagjald og útsvar.
Aðferðafræðin verður sú, eins og
svo oft áður, að ý tt verður undir
ágreining meðal sveitarfélaga í stað
þess að fjárm unirnir renni til þeirra
sveitarfélaga þar sem áhrifa af upp-
byggingu í fiskeldi mun gæta í hlut-
falli við frá hvaða svæðum tekjur
Fiskeldissjóðs koma. Samtök
sjávarútvegssveitarfélaga leggja
áherslu á að gjaldtaka af fiskeld-
ismannvirkjum í strandsjó verði
með sambærilegu móti og gjaldtaka
af fasteignum á landi og að sveitar-
félögum verði þar með tryggður
sjálfstæður tekjustofn af fiskeldis-
starfsemi. Samtökin benda jafn-
fram t á að með frumvarpinu er farið
gegn tillögum auðlindastefnu-
nefndar frá 2011 og starfshóps um
fiskeldi frá 2017 sem lagði til að 85%
af auðlindagjaldi renni til uppbygg-
ingar á innviðum á þeim svæðum
sem nýtast við uppbyggingu fisk-
eldis.
Höfundur er sveitarstjóri í Djúpa-
vogshreppi og formaður stjórnar
Samtaka sjávarútvegssveit-
arfélaga.
gauti@djupivogur. is
Gauti
Jóhannesson