149. lögg ja farþ ing 2 0 1 8 -2 0 1 9
þingskjal 264 — 249. mál.
Reykjav ík 31. maí 2019
Velferðarnefnd Alþingis
Varðandi: Tillögu til þingsályktunar um fræðslu um og meðferð við vefjagigt.
Vefjagigt er algengur sjúkdómur, einkum á meðal kvenna, og hefur í mörgum tilvikum mikil áhrif
á líðan, lífsgæði og starfsgetu einstaklinganna. Staða fólks með vefjagigt á alvarlegu stigi er iðulega
þessi: Stoðkerfisverkir vítt og breitt um líkamann allar stundir og mínútur sólarhringsins; verkir sem
aukast við allt líkamlegt álag og hafa oft í för með sér andlega vanlíðan, slakan svefn og mikið orkuleysi.
Þegar vefjagigt er komin á þetta alvarlega stig gefa meðferðarinngrip oft takmarkaðan árangur.
Raunveruleikinn í dag er sá að þúsundir íslendinga eru með vefjagigt á alvarlegu stigi en
mikilvægt er að hafa í huga að ennþá fleiri eru með mildara form af vefjagigt þar sem hægt er að ná
góðum árangri í að bæta stöðu einstaklinganna og hindra slaka líðan og starfsfærni.
Við mótun tillagna um skipun endurhæfingarþjónustu fyrir fólk með vefjagigt er mikilvægt fyrir
heilbrigðisráðherra að hafa til hliðsjónar hvað gagnreyndar rannsóknir á meðferð vefjagigtar sýna að
beri helst árangur: Fræðsla, rétt líkamshreyfing/-þjálfun, betri hugræn stjórn verkja og lyf skipta þar
mestu máli.
Við forsvarsmenn Þrautar ehf fögnum framlagðri þingsályktunartillögu og viljum koma hér á
framfæri okkar sýn og tillögum um framtíðarskipan fræðslu og endurhæfingar fyrir vefjagigt. Við
leggjum til eftirfarandi:
1. Gerður verði fræðslubæklingur og/eða fræðslumyndband á vegum heilsugæslunnar eða
Landlæknisembættisins þar sem eðli og áhrif vefjagigtar á einstaklinga eru útskýrð í einföldu og
skýru máli, fordómum eytt og áhersla lögð á mikilvægi þess að einstaklingar læri um sjúkdóminn
og leiðir til að hindra versnun vefjagigtar. Starfsmenn Þrautar eru reiðubúnir að miðla af
reynslu sinni og koma að gerð slíks fræðsluefnis.
2. Á vegum velferðarþjónustunnar þjóðist einstaklingum með vefjagigt ítarlegri fræðsla um
vefjagigt, fræðsla sem ristir dýpra en grunnupplýsingar úr fræðslubæklingi/myndbandi. Fræðsla
sem síðan nýtist heilsugæslulæknum og öðrum hlutaðeigandi heilbrigðisstarfmönnum til að
móta í framhaldi endurhæfingaráætlun með skjólstæðingi sínum. Starfsmenn Þrautar vilja
gjarnan koma að slíkri fræðslu í samstarfi við heilsugæsluna. Síðasta ár hefur farið fram samtal
milli forsvarsmanna Þrautar og Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins um að setja á laggirnar
sameiginleg fræðslunámskeið sem haldin yrðu mánaðarlega og hægt væri að vísa
skjólstæðingum í.
3. Áfram verði hreyfiseðlar nýttir innan heilsugæslunnar til að koma líkamsþjálfun og
líkamsásigkomulagi í betra horf.
4. Aukin áhersla verði lögð á notkun alþjóðlega viðurkenndra skimunar- og matslista fyrir
vefjagigt til að heilbrigðisstarfsmenn fái betri mynd af stöðu einstaklinga með verki. Þraut hefur
frá upphafi starfsemi sinnar notað slíkt matskerfi með góðum árangri. Matslistarnir gefa sterkar
vísbendingar um hvort skjólstæðingur sé með vefjagigt og á hvaða stigi. Arnór Víkingsson (Þraut
ehf) hefur átt í viðræðum við forsvarsmenn Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins (Óskar
Reykdalsson og Jón Steinar Jónsson) um innleiðingu slíks matskerfis innan heilsugæslunnar og á
Fræðsludögum lækna, "Læknadögum", í janúar síðast liðnum var þessi vinna kynnt læknum og
gerður að góður rómur. Um er að ræða tvo matslista sem gera þyrfti aðgengilega í
sjúkraskrárkerfum. Starfsmenn Þrautar ehf og Gunnar Tómasson gigtarlæknir unnu síðast liðinn
vetur að íslenskri þýðingu og gæðastöðlun annars matslistans (SIQR, symptom impact
questionnaire). Verði ákveðið að nota þetta skimunar- og gæðamat almennt innan
heilbrigðiskerfisins þarf fjármagn til að innleiða notkun þess.
5. Endurskoða þarf skipulag sérhæfðrar endurhæfingarþjónustu fyrir fólk með vefjagigt.
Grunnþjónusta fyrir einstaklinga með vefjagigt eins og lýst hefur verið hér að ofan ætti í flestum
tilvikum að gefa góðan bata sé hún veitt á fyrri stigum sjúkdómsins. Engu að síður verður afar
mikilvægt að finna þá einstaklinga sem ekki ná bata með veittri grunnmeðferð og bjóða þeim
upp á umfangsmeiri meðferð þverfaglegs teymis heilbrigðisstarfsmanna. Frá 2011 hefur Þraut
ehf með samningi við Sjúkratryggingar íslands veitt sérhæfða, þverfaglega meðferð fyrir
vefjagigtarsjúklinga. í gildandi samningi er hins vegar sá stóri ágalli að þverfagleg endurhæfing
beinst einkum að einstaklingum með sjúkdóm á alvarlegu stigi, þar sem virkni og starfshæfni er
þegar orðin slök og þorri einstaklinga illa eða ekki vinnufærir. Þessu þarf að breyta.
Mikilvægt er við endurskoðun á skipulagi sérhæfðrar endurhæfingarþjónustu að vinnufært
fólk með vefjagigt á vægari stigum hafi betri aðgang að þjónustunni. Þraut ehf lagði fram
tillögur haustið 2018 til ráðherra heilbrigðismála um slíkt fyrirkomulag sem við teljum að yrði
til mikilla bóta og framfara. Mikilvægur þáttur í framsettri áætlun Þrautar lýtur að því að veita
skjólstæðingum umfangsmikla og heildræna endurhæfingu samhliða því að þeir stundi vinnu,
frekar en að einstaklingarnir séu sjúkraskrifaðir á meðan endurhæfingu stendur, eins og lengi
hefur tíðkast hér á landi. í framsettri áætlun Þrautar er lögð áhersla á nána samvinnu við
starfsmenn heilsugæslunnar, enda mun stuðningur og eftirlit við skjólstæðinga verða fyrst og
fremst á þeirra vegum að lokinni endurhæfingu.
Virðingarfyllst,
//T.hr5ta|i:sma'wna,Þrautar , r
Sigrun Baldursdóttir
Sjúkraþjálfari og lýðheilsufræðingur
c
Arnór Víkingssc
Sérfr í gigtlækningum
Eggert S Birgisson
Sálfræðingur